آپاندیس در کودکان راههای تشخیص و درمان آن

آپاندیسیت یا التهاب آپاندیس در کودکان

آپاندیس در کودکان

آپاندیسیت، التهاب و عفونت آپاندیس (اندام کوچک، تو خالی و انگشتی شکلی که در ابتدای روده بزرگ قرار دارد) است. آپاندیس شایع‌ترین علت جراحی اورژانسی شکم است.

این التهاب و عفونت ممکن است زمانی رخ دهد که به علت فشرده و مسدود شدن مجاری آپاندیس توسط تکه‌ای مدفوع سفت یا گره لنفاوی بزرگ، باکتری‌ها در آپاندیس گیر بیفتند.

وقتی آپاندیس عفونی شده باشد، باید برداشته شود تا از پارگی و گسترش عفونت به شکم جلوگیری شود.

علائم

علائم معمول آپاندیسیت شامل:

• درد شکم
• تب و استفراغ
• در موارد نادر می‌تواند باعث اسهال نیز بشود.
• شکم کودکان ممکن است باد کند و حساس به لمس باشد.

بچه‌های بزرگتر شاید بتوانند نشانه‌ای را که گاهی مشخص‌کننده آپاندیسیت است، توصیف کنند مثلا درد شکمی که از ناف به سمت راست قسمت تحتانی شکم حرکت می‌کند.

اما، یک کودک خردسال نمی‌تواند در فهمیدن علت ناراحتی‌اش کمک زیادی به شما بکند و نیاز به معاینه پزشک دارد.

عوامل خطرساز

طبق آمارهای موجود، مجموع موارد بروز آپاندیسیت رو به کاهش است، کارشناسان می‌گویند ممکن است به دلیل وجود فیبر بیشتر در رژیم غذایی مردم باشد که به جلوگیری از انسداد کمک می‌کند.

به‌طور کلی به نظر می‌رسد که احتمال بروز در افراد زیر بیشتر باشد:

• افراد دارای سابقه خانوادگی آپاندیسیت، بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری باشند.
• مردان نسبت به زنان کمی مستعدتر هستند.
• اگر فرزند شما مبتلا به فیبروز کیستیک باشد نیز احتمال بیشتری برای ابتلا به آپاندیسیت دارد.

درمان آپاندیسیت

پارگی آپاندیس کودک

اگر عفونت باکتریایی شدت یابد، آپاندیس ممکن است پاره شود و باکتری‌ها را از عضو عفونی به داخل حفره شکم پخش کند. اگر این اتفاق بیفتد، کودک در بیمارستان بستری خواهد شد.

آنتی بیوتیک‌ها با تزریق درون وریدی مستقیما به جریان خون منتقل می‌شوند تا از عفونت جلوگیری کنند؛ اما در این حال هم هنوز جراحی آپاندیس برای کودک لازم است.

صحبت‌های آقای دکتر دلشاد در خصوص آپاندیسیت

آپاندیسیت در بزرگسالان بسیار شناخته شده است و برخی تصور می‌کنند که این بیماری در کودکان اتفاق نمی‌افتد، در حالی که اینطور نیست.

در صورت بروز این بیماری در کودکان و عدم توجه به آن، می‌تواند بسیار خطرناک باشد. به همین جهت افراد باید آشنایی کاملی با این بیماری داشته باشند.

آپاندیس، قسمتی از روده است که به آن لوپ بسته گفته می‌شود. از اول روده بزرگ شروع می‌شود و به صورت بسته است، همچنین به اندازه 10 تا 20 سانتی متر طول دارد. التهاب این قسمت را آپاندیسیت می‌گویند.

علت ایجاد این بیماری چیست؟

حرکات دودی شکلی که در روده وجود دارد، در آپاندیس این حرکت به صورت دو طرفه است. گاهی اوقات مواردی مانند سنگ یا هسته میوه‌ای در محتویات روده قرار دارد، وارد آپاندیکس می‌شود و موقع برگشت گیر می‌کند، به همان صورت بسته می‌شود.

گاهی اوقات سنگ‌های مدفوعی منجر به چنین عارضه‌ای می‌شود. در کودکان این مورد متفاوت است، در دیواره آپاندیس نسوج لنفاوی قرار دارد مانند غدد لنفاوی که بین روده‌ها قرار گرفته است.

هر التهابی که در هر قسمت رخ دهد، منعکس به نسوج لنفاوی شده و متورم می‌شود. زمانی که دیواره‌ها ملتهب می‌شوند، ضخامت آنها بیشتر شده و در نهایت مجرای آپاندیس بسته می‌شود.

حال محتویاتی که درون آن قرار دارد، حبس می‌شود، در حالی که باید در حال حرکت باشد. در این حالت فضایی برای رشد میکروب ایجاد خواهد شد.

از سوی دیگر ادم یا تورم به وجود می‌آید، فشار به وریدها وارد می‌کند و آنها را می‌بندد. در واقع در این حالت برگشت خون مختل می‌شود.

سپس بر عروق اصلی شریانی فشار وارد می‌کند و همینطور این اختلالات ادامه دارد تا بیماری آپاندیسیت ایجاد شود. در نتیجه التهاب این قسمت از روده را آپاندیسیت می‌گویند.

پارگی آپاندیسیت

آپاندیسیت چه علائمی دارد؟

در این بیماری دو نوع دل درد وجود دارد، دل درد اولیه در اطراف ناف شروع می‌شود، در واقع درد اطراف ناف، اولین علامت آن است. با پیشرفت بیماری آپاندیسیت، چنین دردی در قسمت راست پایین شکم ایجاد می‌شود.

بنابراین، اغلب افرادی که مراجعه می‌کنند، درد در سمت راست و پایین شکم دارند، که این درد به مرور زمان بیشتر می‌شود.

چنین دردی با دردها کولیکی و با دردهایی که مربوط به حالب، کلیه و مجاری ادراری است، تفاوت دارد. به این صورت که درد التهاب آپاندیس بدون توقف و یکسره است.

در حالی که اگر در حالب که در نزدیک آپاندیس قرار دارد، اتفاقی بیفتد، درد پی در پی رخ می‌دهد، در واقع وقفه‌ای بین درد وجود دارد و مجدد احساس می‌شود که به آن «درد کولیکی» می‌گویند.

دومین علامت در کودکان تهوع و استفراغ است، با پیشرفت بیماری علائم کودک بدتر می‌شود. سومین علائم بی‌میلی کودک به غذا است.

همانطور که گفتیم روند بیماری به این صورت است که لوب آپاندیس بسته می‌شود، در نهایت ترشحات در این قسمت جمع خواهد شد و فشار زیاد به مخاط و عروق شریانی وارد می‌کند.

آخرین عروقی که بسته می‌شود، عروق شریانی است، در نهایت کم‌کم رنگ آپاندیسیت نیز تغییر می‌کند و سیاه می‌شود.

زمانی که بیماری به این مرحله می‌رسد، تب در کودک شروع می‌شود. شدت تب بستگی به این دارد که آپاندیس گانگریت یا پاره و سوراخ شود. در نتیجه محتویات آپاندیس به داخل شکم ریخته شده و آبسه ایجاد می‌شود.

علائم آپاندیسیت

بنابراین، آپاندیسیت به عنوان یکی از انواع «شکم حاد» دیده می‌شود، شکم حاد مشکلی است که به محض تشخیص باید بیمار به بیمارستان ارجاع داده شود.

در نتیجه باید والدین در صورت مشاهده چنین علائمی هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنند تا منجر به عوارض خطرناک در کودکان نشود.

در صورتی که والدین به اینگونه علائم در کودک خود توجه نداشته باشند، انتشار درد بیشتر می‌شود و کم‌کم کل شکم را در بر می‌گیرد.

استفراغ زیاد می‌شود، تب بالا می‌رود، کودک دچار بی‌حالی می‌شود، این موارد از خطرات جسمی است که در صورت عدم اهمیت به این موارد، ایجاد می‌شود.

در صورتی که پزشکان یا والدین به آپاندیسیت شک می‌کنند، باید حتما فرزند خود را به بیمارستان ارجاع دهند؛ چراکه، سیر بیماری در کودکان برخلاف نوجوانان بسیار سریع‌تر است.

در واقع اگر سیر پاره شدن آپاندیس و وارد شدن محتویات چرکی به شکم در نوجوانان 4 روز باشد، در کودکان طی 2 روز چنین مشکلی ایجاد می‌شود.

زمانی که کل شکم را در برگرفته باشد، پزشک مجبور به باز کردن شکم از قسمت وسط است، تا شکم شسته و چرک‌ها خارج شود، در نهایت آپاندیس را خارج می‌کنند.

در حالی که قبل از مرحله پاره شدن باشد، با شکاف یک الی دو سانتی آپاندیس خارج می‌شود و کودک دو روز بعد مرخص خواهد شد.

در غیر این صورت، ممکن است نیاز به بستری شدن به مدت یک هفته تا 10 روز باشد. همچنین احتمال ایجاد عوارض پس از آن نیز در کودکان وجود خواهد داشت.

یکی از عوارض احتمالی که می‌توان از این بیماری برای دختر خانم‌ها در نظر داشت این است که در رحم دو لوله به نام فالوپ وجود دارد که در انتهای آن دو تخمدان قرار گرفته است، تخمک‌ها از این لوله‌ها وارد لوله و در نهایت وارد رحم می‌شوند، در این مواقع که این بیماری رخ می‌دهد این قسمت التهابی و بسته می‌شود.

در واقع اگر بگذاریم این بیماری پیشرفت کند، التهابی و چرکی شود، ممکن است این لوله‌ها نیز التهابی و بسته شوند.

احتمال اینکه در آینده منجر به نازایی در دختر خانمی که دچار این بیماری است، وجود دارد. به همین جهت نباید مسیر تشخیص تا درمان طولانی شود.

نحوه تشخیص آپاندیسیت

تشخیص بیماری آپاندیسیت در کودکان

برای تشخیص این بیماری در مرحله اولیه آزمایش در نظر گرفته می‌شود. در صورت بروز التهاب آپاندیس، گلبول‌های سفید افزایش پیدا کرده است.

خود گلبول‌های سفید شامل انواع دیگری مانند نوتروفیل‌هاست که این موارد نیز افزایش پیدا می‌کند و تا حدی نشان‌دهنده بیماری آپاندیسیت است.

در مرحله بعدی نیز سونوگرافی برای بیمار در نظر گرفته می‌شود، در سونوگرافی انسداد، تورم و اتساع در لوپ مشخص است.

اما گاهی اوقات این بیماری با دیگر بیماری‌ها اشتباه گرفته می‌شود و حتی گاهی با سونوگرافی مشخص نیست.

مطمئن‌ترین راهی که برای تشخیص این بیماری از سویدکتر صلاح الدین دلشاد گفته شد به این صورت که حتی پدر و مادرها می‌توانند انجام دهند (ریپانترنس):

• کودک در حالت خوابیده قرار گیرد.
• فرد معاینه‌کننده دستش را روی قسمت راست شکم کودک بگذارد.
• آهسته آهسته فشار دهد.
• به یک مرتبه دست باید برداشته شود.

در این مواقع اگر کودک مبتلا به آپاندیسیت باشد، صدای ناراحت‌کننده‌ای از او شنیده می‌شود.

تشخیص آپاندیسیت در کودکان

آیا درمان بیماری آپاندیسیت همیشه جراحی است؟

در اغلب مواقع کودکانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، نیاز به جراحی دارند. تنها در صورتی که در لحظات ابتدایی شروع این بیماری کودک به بیمارستان آورده شود.

در صورتی که تنها آپاندیس دچار التهاب شده باشد و مواردی مانند سنگ مدفوعی در این قسمت گیر نکرده باشد، با تجویز دارو التهاب برطرف می‌شود و مانع پیشرفت بیماری خواهد شد.

سیستم لنفاوی بدن به یکدیگر وصل است، به‌طور مثال اگر کودک دچار یک عفونت در گلو شود، به سیستم لنفاوی شکم منعکس می‌شود.

معمولا یکی از بیماری‌هایی که با آپاندیسیت اشتباه گرفته می‌شود «غدد لنفاوی پرده روده» است.

تنها اگر کودک در مراحل اولیه آپاندیسیت باشد، پزشک دارو تجویز می‌کند تا بتوان عفونت و فشار را برطرف کرد تا مسیر آپاندیکس باز شود و مانع از پیشرفت بیماری شود.

در این حالت ممکن است کودک پس از یک روز بهبودی پیدا کند. چنین درمان‌هایی نیز باید حتما در بیمارستان انجام گیرد.

گاهی ممکن است بیمار با مصرف دارو بهبود پیدا نکند و بیماری در حال پیشرفت باشد. در این مواقع قبل از اینکه بیمار به مرحله جدی برسد، جراح فوق تخصص اطفال عمل جراحی را انجام خواهد داد.

پس از جراحی با بخیه‌های زیر پوستی که برای کودک زده می‌شود جای عمل نیز دیگر قابل مشاهده نخواهد بود.

در صورتی که کودک زیر نظر جراح اطفال باشد و تشخیص پزشک مبنی بر این است که در مرحله پاره شدن آپاندیسیت قرار دارد، باید فورا عمل جراحی انجام گیرد.

در غیر این صورت اگر این مشکل در مرحله اولیه باشد، پزشک ممکن است دارو برای کودک تجویز کند تا التهاب ایجاد شده برطرف شود.

طی این مدت ممکن است 12 تا 24 ساعت کودک را تحت نظر قرار دهند تا روند بهبود را شاهد باشد و اقدامات لازم را به موقع انجام دهد.

مراقبت‌های بعد از عمل

کودک تا 24 ساعت پس از عمل نباید چیزی بخورد، پس از پایان 24 ساعت مصرف مایعات شروع می‌شود و روز بعد کودک می‌تواند غذاهای معمولی را مصرف کند.

کودکان طی دو روز از بیمارستان مرخص خواهند شد. همچنین می‌توانند پس یک هفته فعالیت‌های سابق خود را داشته باشند.

مراقبت بعد از عمل آپاندیسیت

آیا احتمال عوارض پس از عمل وجود دارد؟

در همه عمل‌ها احتمال ایجاد عوارض وجود دارد، می‌توان با دقت به برخی از نکات احتمال ایجاد عوارض را کاهش داد.

یکی از این موارد مرتبط به خانواده‌هاست، اگر آنها زودتر فرزند خود را به بیمارستان برسانند، عارضه کمتری را در کودک خود شاهد خواهند بود.

عارضه دیگر مربوط به محل زخم است که اگر چرکی شده باشد، ممکن است زخم پس از عمل نیز چرکی شود که این مورد با تجویز داروهایی از قبیل آنتی‌بیوتیک قابل کنترل خواهد بود.

زمانی که شکم باز می‌شود، عارضه احتمالی دیگر مربوط به چسبندگی روده‌ها است. احتمال ایجاد چنین مشکلی پس از مدت‌ها وجود دارد.

تنها باید مراقب بود که خود بیماری منجر به عارضه نشود تا اینکه به فکر عارضه عمل باشیم.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع: بیمارستان و زایشگاه حضرت مریم کرج، گلشهر