غلبه و برتری پردازش اطلاعات شناختی در دو نیمکره مغزی

مغز انسان به دو نیم‌کره راست و چپ تقسیم شده‌است. دانشمندان در حال کاوش در ارتباط با چگونگی غلبه یکی از نیم‌کره‌ها بر دیگری در رفتارهای شناختی -چیزی که آن‌ها را از هم جدا می‌کند هستند.

معمولاً تعمیم‌هایی کلی در روانشناسی عمومی به وجود می‌آیند که وظایف معین (مثل استدلال، خلاقیت و …) را به یکی از دو طرف راست یا چپ نسبت می‌دهند. با چنین نظریاتی باید با احتیاط مواجه شد زیرا این وظایف اغلب در هر دو طرف مغز انسان توزیع می‌شود.در تحقیق منصوری و رقیب دوست 1387 عنوان شده دیدگاه سنتی درباره رابطه مغز و زبان, نیمکره چپ را نیمکره غالب و پردازشگر اطلاعات مختلف زبانی از جمله اطلاعات نحوی می داند, اما مطالعات اخیر نشان می دهند که در این زمینه نیمکره راست نقشی به مراتب مهم تر از آنچه تاکنون تصور می شده برعهده دارد. هدف پژوهش حاضر آن است که با ارزیابی و مقایسه عملکردهای زبانی و شناختی در بیماران آسیب دیده از دو ناحیه نیمکره راست و چپ مغز, اطلاعات جدیدی در مورد چگونگی توانایی های دو نیمکره به دست دهد. روش: در این پژوهش که به صورت توصیفی– تحلیلی و مورد– شاهد انجام شد, 10 بیمار آسیب دیده در ناحیه نیمکره راست, 10 بیمار آسیب دیده در ناحیه نیمکره چپ و 10 فرد طبیعی (شاهد) مورد آزمون قرار گرفتند. آزمودنی ها بر اساس ویژگی ها و معیارهای خاصی انتخاب و عملکرد آنها با اجرای آزمون های روانی کلامی, شباهت ها و حافظه عددی و درج واژه در جمله ارزیابی گردیدند. یافته ها: در آزمون روانی کلامی, تفاوت عملکرد هر دو گروه بیماران معنادار بود (p

وظایف نیم کره راست:

چپ و راست تعاملی است و تکمیل کننده هم هستند علیرغم تشابهات تفاوت های عملکردی در قشر مخ مشهود است.

استدلال خطی و وظایف مربوط به زبان مثل دستور زبان و واژگان، اغلب به نیم‌کره چپ مربوط می‌شوند.
دیسکلکیولیا یک سندرم عصبی است که منجر به آسیب محل اتصال لوب گیجگاهی و لوب آهیانه‌ای چپ می‌شود و با عوارضی چون ضعف مهارت شمردن، حساب کردن و ناتوانی در فهم و بکارگیری مفاهیم ریاضی همراه است.

در مقابل، مشخصات مربوط به لحن مانند زیر و بمی وتکیه معمولاً به نیم‌کره راست مربوطند عمل‌کردهایی مثل پردازش محرک‌های دیداری و شنیداری، درک فضایی، درک چهره، و استعداد هنری در ارتباط با نیم‌کره راست می‌نمایند.

مدارکی وجود دارد مبنی بر این که نیم‌کره راست در شرایط ناشناخته و نیم‌کره چپ در موارد تکراری و روزمره بیش از دیگری درگیر هستند.

اعمال مشترک دیگری مثل حساب، تشخیص محل صدا و احساسات، بیشتر به‌طور دوجانبه اداره می‌شوند.

تا کنون علم درباره برتری سیستم پردازش اطلاعات شناختی در مغز در دو نیمکره های مغزی مطالب زیادی را به بشریت هدیه کرده است، بطور کلی اینکه نیمکره چپ مسول پردازش اطلاعات کلامی و نیمکره راست مسول پردازش اطلاعات غیرکلامی است و اینکه غلبه طرفی مغز در سن تا 3 و 3 و نیم سالگی در کودکی اتفاق می افتد ولی جانبی شدن نیمکره های مغزی و پردازش اطلاعات شناختی در سن 10 و 11 سالگی اتفاق می افتد و اینکه گوش برتری راست یا چپ، چشم برتری راست یا چپ و دست برتری راست یا چپ چه تاثیری در دریافت اطلاعات تصویری، نمادی، بیان کلامی، درک مطلب دارد و برای پردازش آن در نیمکره های مغزی 1675 نوع پردازش شناختی انجام می گیرد(رحیمی،1398)حائز اهمیت است. ولی اکنون کشف جدیدی در این حوزه صورت گرفته که بسیار قابل تامل است.

دلایل غلبه‌ی نیمکره‌ای در مغز کشف شد

نیمکره‌‌های چپ و راست مغز در کارهای متفاوتی تخصص یافته‌اند. با این حال، تا کنون به درستی درک نشده که چرا در مورد هر وظیفه‌ی خاص، یک نیمکره از مغز بر دیگری غالب است.

نیمکره‌‌های چپ و راست مغز در کارهای متفاوتی تخصص یافته‌اند. با این حال، تا کنون به درستی درک نشده که چرا در مورد هر وظیفه‌ی خاص، یک نیمکره از مغز بر دیگری غالب است. محققین دانشگاه رور بوخوم آلمان آخرین یافته‌‌های خود در این زمینه را تشریح کرده‌اند. آن‌ها توانستند در مغز کبوترها این نکته را توضیح دهند که غلبه‌ی نیمکره‌ای، به خاطر اختلاف اندکی در الگوهای فعالیت زمانی در هردو نیمکره می‌باشد.

دو نیمکره‌ی مغزی توسط باندلهای ضخیم عصبی به یکدیگر متصل هستند که سطح اتصال commissure نامیده می‌شوند. دکتر گونتورکون اینگونه توضیح می‌دهد: در گذشته، تصور می‌شده که نیمکره‌ی غالب توسط این سطح اتصال، سیگنال‌‌های مهارکننده‌ای به نیمکره‌ی دیگر می‌فرستاده است، که باعث سرکوب شدن برخی عملکردهای خاص در آن ناحیه می‌شده است. با این حال، برهمکنش‌‌هایی که بین دو نیمکره به وجود می‌آید، هم مهارکننده هستند، هم تحریک کننده. همین باعث شده که تاکنون دلیل نامتقارن بودن عملکرد نیمکره‌‌ها، به صورت یک راز باقی بماند.

محققان این بار با یک رویکرد جدید به سراغ این سوال رفته اند. آن‌‌ها کبوترهایی را برای انجام آزمون تشخیص رنگ انتخاب کردند و فعالیت هرسلول در قسمت پیش مغز visuomotoric در مغز پرنده را استخراج کردند. این قسمت از مغز اطلاعات گرفته شده توسط حس بینایی را پردازش کرده و عملکرد حرکتی را بر مبنای ورودی‌‌های بینایی کنترل می‌کند. در پرندگان، نیمکره‌ی چپ، نیمکره‌ی غالب برای انجام این وظایف می‌باشد.

برای تحلیل اثرات برهمکنش‌‌های بین نیمکره‌ای، آن‌ها فعالیت نورون‌هایی که با نیمکره‌ی دیگر ارتباط برقرار می‌کردند را گاهی سرکوب می‌کردند. سپس عکس العمل نورون‌‌هایی که از این نورون‌‌های نیمکره‌ی دیگر، اطلاعات دریافت می‌کردند را تحت نظارت قرار دادند. با این کار آن‌‌ها قادر بودند اثرات برهمکنش دو نیمکره را رمزگشایی کنند.

نتیجه‌ی این پژوهش این است که: اگر هر دو نیمکره برای کنترل عملکرد با یکدیگر رقابت کنند، نیمکره‌ی چپ قادر است فعالیت نورون‌‌های موجود در نیمکره‌ی راست را با تاخیر مواجه کند. پروفسور گونتورکون اینگونه تشریح می‌کند: قضیه بسیار ساده است، نیمکره‌ی راست آنقدر کند عمل می‌کند که نمی‌تواند کنترل پاسخ‌‌های پرنده را بر عهده بگیرد. محققان نشان دادند که نورون‌‌های نیمکره‌ی چپ و راست این قابلیت را نیز دارند که فعالیت خود را با هم هماهنگ کنند.

پروفسور گونتورکون می‌گوید: این نتایج نشان می‌دهند که غلبه‌ی نیمکره‌ای بر مبنای یک مکانیزم بسیار پیشرفته بنا شده است. این موضوع تنها روی یک اثر تحریکی یا مهاری ساده بنا نشده است، بلکه به دلیل یک تاخیر زمانی کوچک در عملکرد نورون‌‌های نیمکره‌ی دیگر رخ می‌دهد.

نگارش و گردآونده: رضا رحیمی

منابع:

رحیمی، محمد 1391، اختلالات ویژه یادگیری، ناشر سپهر اندیشه، قم

رحیمی، محمد1389 نارساخوانی شناختی، ناشر بانیان دانش، قم

منصوری، بهاره و رقیب دوست شهلا، تازه های علوم شناختی، سال 1387،دوره 10،شماره 1(مسلسل37)

ساینس دیلی