آشنایی ناراحتی معده و درمان آن

انواع درد معده و راه های پیشگیری و درمان آن

تقریبا همه‌ افراد هر از گاهی دچار معده درد می‌شوند. علائم شایع معده درد شامل تهوع، سوء‌‌هاضمه، استفراغ، نفخ، اسهال یا یبوست است.

برای معده‌های حساس غذاها و میوه‌هایی وجود دارد که مصرف آن کمک می‌کند فرد با مشکل کمتری روبه‌رو شود و سریع‌تر بهبود پیدا کند.

14 علت درد معده

درد معده می‌تواند عامل شیمیایی داشته باشد و به دلیل مصرف برخی داروها بروز کند.

بهتر است بدانید داروهایی که بیشترین تاثیر را روی معده دارند، شامل داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (مسکن‌ها) مانند بروفن و آسپیرین است.

سوزش و سنگینی معده، ترش کردن غذا و به طور کلی احساس ناراحتی در معده جزو مشکلاتی است که بسیاری از افراد را درگیر می کند.

اما این ناراحتی و دردمعده از کجا ناشی می شود؟ عوامل متعددی در بروز این مشکل دخالت دارند که گاه بسیار عجیب هستند.

• ورم معده:

که میتونه ناشی از هر چیزی باشه،که شامل مسمومیت‌های باکتریایی، استفاده از داروهای مشخص، سن و سال، تنباکو و یا استفاده از الکل باشه.

ورم معده میتونه باعث ایجاد درد در قسمت‌های بالایی شکم باشد. و حس پر بودن در شکم.

• اسید معده:

به عنوان بیماری معده و رودوی هم شناخته می‌شود، موقعی اتفاق میافتد که اسید معده به مری برمی گرده.

که باعث درد یا احساس سوزش توی شکم و پشت قفسه سینه می شود، همچنین خوردن غذاهای چرب و تند هم تاثیر گذار هستند.

• عدم تحمل لاکتوز:

تا حالا این حس درد بعد از نوشیدن یه لیوان شیر یا خوردن پنیر داشتین؟

افرادی با این خصوصیت چیزهایی را که لاکتوز داره نمی توانند هضم کنند ودل درد می گیرند، استرس و فشارهای روانی میتونه باعث اسپاسم های فیزیکی هم باشه.

• مصرف دارو:

معده درد می تواند عامل شیمیایی داشته باشد و به دلیل مصرف برخی داروها بروز کند.

بهتر است بدانید داروهایی که بیشترین تاثیر را روی معده دارند، شامل داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (مسکن ها) مانند بروفن و آسپرین است.

• مشکلات قلبی عروقی:

برخی بیماری های قلبی باعث ایجاد معده درد می شوند. زمانی که آنفارکتوس (سکته قلبی) در قسمت پایین قلب رخ می دهد، مانند آنوریسم آئورت می تواند باعث ایجاد معده درد شود.

• سرطان معده:

خداوند آن روز را نیاورد، اما دردهای شدید و مداوم معده می تواند نشان دهنده سرطان معده باشد. بعد از 50 سالگی، ورم معده به همراه کاهش وزن و خستگی زیاد می تواند از نشانه های این بیماری باشند.

• ورم یا زخم معده:

درد معده می تواند از خود معده ناشی شود، مانند زمانی که که التهابی در مخاط آن وجود داشته باشد. در اغلب موارد هلیکوباکترپیلوری باعث بروز التهاب و ورم معده می شود.

• سوءهاضمه:

در اکثر موارد، درد معده ناشی از سوءهاضمه است. در واقع معده درد در 40 درصد موارد به دلیل همین مشکل است.

سوءهاضمه اختلالی در عملکرد سیستم گوارشی است که به واسطه هضم نادرست و سخت مواد غذایی بروز کرده و باعث ایجاد درد معده می شود.

• درد انعکاسی:

معمولا زمانی که کسی از درد معده شکایت می کند، از درد بخش بالایی شکم صحبت می کند. اما معده الزاما باعث بروز چنین دردی نیست، چون این ارگان در قسمت بالاتر و زیر دنده ها قرار دارد.

در این منطقه از بدن نیز ارگان های دیگری نیز وجود دارند. بنابراین گاهی درد معده ربطی به این ارگان ندارد، ممکن است چنین دردی از ارگان های دیگر باشد.

• ریفلاکس معده:

اختلال در عملکرد اسفنکتر تحتانی مری، همان عضله ای که دریچه بین مری و معده را کنترل می کند می تواند باعث بالا آمدن اسید از معده به مری می شود. این مسئله را ریفلاکس معده می گویند.

• قورت دادن سریع لقمه:

گاهی تند غذا خوردن باعث معده درد می شود، بویژه اگر از سوءهاضمه رنج می برید. بهتر است بدانید همه چیز به کیفیت غذای مصرفی تان نیز بستگی دارد.

غذاهای چرب، ادویه ها و قهوه نیز باعث ایجاد معده درد می شود. این عوامل را به عادت های نادرستی مانند مصرف دخانیات یا الکل اضافه کنید.

• انسداد روده:

مشکل مربوط به روده نیز می تواند منجر به درد در ناحیه معده شود. اگر درد معده در ناحیه اثنی عشر احساس شود ممکن است در نتیجه انسداد روده باشد.

• میگرن:

گاهی عامل معده درد کمی دورتر از این ناحیه است و در اثر میگرن ایجاد می شود.

در این صورت پای میگرن شکمی در میان است که بدون ایجاد سردرد فقط باعث ایجاد اختلالات گوارشی مانند حالت تهوع، استفراغ و معده درد می شود.

• استرس:

استرس باعث ایجاد تغییراتی در عادت های غذایی و خواب می شود. این مسائل نیز باعث بروز مشکلات گوارشی و در نتیجه معده درد می شوند.

بهتر است بدانید که قبل از کشف هلیکوباکتر و تاثیر آن در ایجاد معده درد، تمام مشکلات معده را به استرس ربط می دادند.

• اختلالات دستگاه گوارش (GI):

معمولاً شامل علائم درد معده، سوزش سر دل، اسهال، یبوست، حالت تهوع و استفراغ است.

در حالی که دلایل احتمالی زیادی در موارد مربوط به دستگاه گوارش وجود دارد، وقتی هیچ توضیحی در پزشکی یافت نشد، اغلب به آنها “علائم عملکردی دستگاه گوارش” گفته می شود.

مطالعات بسیاری همبستگی بین اضطراب، افسردگی و علائم عملکردی دستگاه گوارش را نشان داده اند.

به طور کلی، نتایج مطالعه نشان داده است افرادی که حداقل یک علامت سیستم گوارشی دارند، نسبت به افراد فاقد علائم دستگاه گوارش احتمال ابتلا به اختلال اضطراب یا افسردگی بیشتری دارند.

در حقیقت، دردها و ناراحتی های جسمی غیر قابل توضیح به طور کل – خستگی، سردرد، ناراحتی معده، تهوع، اسهال، یبوست، سرگیجه، دردهای اسکلتی-عضلانی – بیشتر در افراد دارای اختلال اضطراب و یا افسردگی گزارش شده است.

مواردی که درد معده را تشدید می کنند:

لیست زیر مواردی هستند که درد معده را تشدید می کنند و آنها را ریسک فاکتورهای معده درد می نامند.

1. سیگار کشیدن
2. سطح بالای استرس
3. استفاده بیش از حد از الکل یا کوکائین
4. بلعیدن مواد خورنده یا اشیا خارجی
5. سابقه‌ی استفراغ مزمن
6. کمبود ویتامین B12
7. استفاده معمول از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID ها)
8. استفاده‌ی منظم از استروئیدهای تجویز شده
9. شیمی درمانی
10. مکمل‌های پتاسیم
11. مکمل‌های آهن
12. قرار گرفتن در معرض اشعه
13. ریفلاکس صفرا بعد از جراحی معده
14. اختلالات خود ایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو یا دیابت نوع 1
15. ایدز یا HIV
16. بیماری کرون
17. عفونت‌هایی که می‌توانند خطر التهاب معده را افزایش دهند مانند سل و سیفلیس

علائمی که نشان می‌دهد معده درد طبیعی نیست

• معده دردی که از بین نمی‌رود.
• محل درد در بالای شکم و وسط قفسه سینه است.
• بعد از خوردن غذای چرب دچار معده درد شدیدی می‌شوید.
• وقتی آروغ می‌زنید در قسمت بالای شکم درد مبهمی حس می‌کنید.
• در قسمت پایین شکمتان درد تند و تیزی احساس می‌کنید.
• درد شدیدی که در سمت راست و پایین شکمتان احساس می‌کنید.
• درد شدیدی که نمی‌دانید از کجاست.
  وقتی درد وسط شکم ناگهان روی می‌دهد، مخصوصاً در افرادی که سابقه‌ی زخم گوارشی دارند یا آن‌هایی که مقدار زیادی آسپرین یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مصرف می‌کنند، می‌تواند نشانه‌ی سوراخ شدن در ناحیه‌ی معده باشد.
• شکم‌درد در قسمت چپ که با حرکت کردن بدتر می‌شود.
• شکم‌دردی که ناتوان کننده است.
• معده دردی که با کاهش وزن ناخواسته همراه است.
• معده دردی که با حالت تهوع یا استفراغ همراه است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟

گاهی مشکلات شکمی نشان‌دهنده‌ی یک مشکل جدی هستند. استفراغ‌های طولانی‌مدت شما را در معرض کم آبی قرار می‌دهد. نوشیدن جرعه‌های کوچک آب کمک می‌کند بدن‌تان دچار کم آبی نشود.

اگر تهوع و معده‌ دردتان بیشتر از 48 ساعت طول کشید جهت درمان درد معده به پزشک مراجعه کنید.

اگر متوجه شدید بعد از خوردن غذاهای خاصی یا انجام کارهای خاصی مدام دچار ناراحتی معده می‌شوید، درمورد علائم‌تان با پزشک صحبت کنید.

ممکن است چیزی نباشد اما مراجعه به پزشک‌تان می‌تواند احتمال بیماری کرون، یک آلرژی غذایی و یا سایر بیماری‌ها را مورد بررسی قرار دهد.

تشخیص علت معده درد

در دمان معده درد اولین قدم تشخیص علت درد است که با یکی یا چند روش زیر انجام می‌شود.

• معاینه بالینی
  پزشک شکم، قلب و ریه‌های بیمار را برای تعیین منشأ درد به دقت معاینه می‌کند.
• آزمایش‌ خون، ادرار و مدفوع
  تست‌های آزمایشگاهی ممکن است برای تعیین علت معده درد مفید باشند. پزشک با توجه به اطلاعاتی که از معاینه بالینی و سوال از بیمار به دست می‌آورد، دستور انجام آزمایش‌های خون یا ادرار را برای تایید تشخیص اولیه می‌دهد.

یکی از مهم‌ترین آزمایش‌ها، بررسی باردار بودن زنان است.
بالا بودن تعداد گلبول‌های سفید می‌تواند علامت عفونت یا صرفاً واکنش به فشار ناشی از درد و استفراغ باشد.
پایین بودن تعداد گلبول‌های قرمز (هموگلوبین) به معنای خونریزی داخلی است، البته اکثر عارضه‌های همراه با خونریزی دردناک نیستند.
وجود خون در ادرار: ممکن است خون در ادرار با چشم دیده نشود. درهر حال ادرار خون‌آلود علامت وجود سنگ کلیه است.
فاکتورهای دیگری مانند آنزیم‌های کبدی و آنزیم‌های پانکراس در خون اندازه‌گیری می‌شود تا پزشک متوجه شود که کدام اندام عامل درد است؛ هرچند این آزمایش‌ها به تشخیص دقیق عارضه کمک نمی‌کند.

• رادیولوژی
  بررسی رادیولوژی معده و شکم بیمار می‌تواند مفید باشد، اما همواره ضروری نیست.
• آزمایش‌های دیگر
  سونوگرافی: سونوگرافی روشی بدون درد است که به تشخیص علل معده درد کمک می‌کند. چنانچه پزشک به وجود مشکل در کیسه صفرا، پانکراس، کبد یا اندام‌های تناسلی زنان مشکوک شود، دستور سونوگرافی می‌دهد.

سونوگرافی برای تشخیص مشکلات مربوط به کلیه و طحال یا رگ‌های بزرگی مفید است که از قلب خارج می‌شوند و خون بالاتنه را تامین می‌کنند.

• سی تی اسکن (توموگرافی رایانه‌ای): سی تی اسکن اطلاعات مفیدی را درباره کبد، پانکراس، کلیه و حالب، طحال و روده کوچک و بزرگ در اختیار می‌گذارد.
• ام آر آی: ارزش تشخیصی ام آر آی برای تشخیص مشکلات معده و شکم کمتر از سی تی اسکن است.

با این حال در صورت وجود بعضی مشکلات و علائم ممکن است پزشک MRI را به سی تی اسکن ترجیح بدهد یا انجام MRI را در معاینات تکمیلی لازم بداند.
گاهی اوقات پزشک انجام هیچ آزمایشی را لازم نمی‌داند.

ممکن است علت معده درد، بدون انجام آزمایش نیز مشخص باشد و بیمار به عارضه‌ای جدی مبتلا نباشد. درهر حال اگر پزشک انجام آزمایش را لازم بداند، باید دلیل انجام آزمایش را توضیح بدهد و بگوید که در چه شرایطی انجام آزمایش توصیه نمی‌شود.

پس از آماده شدن جواب آزمایش نیز پزشک موظف است نتایج را برای بیمار تفسیر کند و توضیح بدهد که براساس این نتایج چه تغییری را در طرح درمان ایجاد می‌کند.

درمان معده درد با روش های خانگی

• انواع دمنوش های خانگی:
  دمنوش لیمو: یک عدد لیمو را در یک لیوان آب ولرم بفشارید. بهتر است کمی عسل نیز به آن اضافه کنید تا تاثیر آن بیشتر باشد.
  دمنوش زنجبیل: برای درمان درد معده ناشی از سوء هاضمه بهترین گزینه است. زنجبیل را می توان به صورت مربای آن، یا میوه خشک نیز مصرف کرد. اگر از زخم معده رنج می برید بهتر است یک رژیم حاوی زنجبیل در شکل دمنوش یا مربا داشته باشید.
  دمنوش بابونه: بابونه ضد اسپاسم و ضد التهاب است. دمنوش بابونه به آرام شدن دردهای عصبی معده و سوزش سر دل و کاهش تهوع کمک زیادی می کند.
  دمنوش نعنا: منتول موجود در نعنا و برگ های آن یک مسکن طبیعی درد است.

نکته! از خوردن چای پرهیز کنید! اگر از ورم معده شکایت دارید وعده های چای خود را به حداقل برسانید.

• خوردن انواع میوه:
  موز: یکی از میوه هایی که می تواند تسکین دهنده درد معده باشد موز است. بر طبق تحقیقات طب سنتی در مجله لانست، موز می تواند در رژیم غذایی افرادی که مبتلا به مشکلات معده هستند گنجانده شود.
  انار: یک درمان خانگی این است که مقداری فلفل و نمک را به دانه های انار بپاشید و بخورید. انار به کاهش درد معده کمک فراوانی می کند.
  پاپایا: میوه پاپایا میوه ای است که حاوی آنزیم پاپایین است. این آنزیم به هضم غذا کمک کند. اگر خوردن این گیاه برای شما خوشایند نیست بهتر است قرص آن را از داروخانه خریداری کنید و به صورت روزانه مصرف کنید.
• خوردن دانه‌های گیاهی:
  از قدیم‌ترین درمان‌هایی که برای درمان درد معده استفاده می‌شود دانه‌های رازیانه و زیره است.

دانه رازیانه: دانه‌های رازیانه را به مدت یک شب در آب خیس کنید سپس روزانه به جای نوشیدنی از آب آن استفاده کنید.
دانه زیره: برای این منظور ابتدا مقداری دانه زیره را در ماهی تابه سرخ کنید و با کمی نمک مزه دار کنید و میل نمایید.
خوردن ماست و آنقوزه: اگر دچار سوء هاضمه هستید و از دل درد خسته شده اید حتما ماست را امتحان کنید. باکتری موجود در ترکیب ماست می تواند بهترین درمان معده درد و معالجه اسهال شما باشد.
اگر به آنغوزه دسترسی دارید مقداری از آن را با کمی شیر گرم کنید. این معجون سریع ترین راه درمان درد معده است.

• جوش شیرین و نوشیدنی های بدون گاز
  دردهای شدید معده می تواند با خوردن جوش شیرین در مقداری آب گرم تسکین یابند.

افزایش گاز معده را با خوردن نوشیدنی های بدون گاز کنترل کرد و از پیشرفت درد معده جلوگیری نمود.

• سبزیجات در رژیم غذایی
  برگهای جعفری را در مقداری آب بخیسانید. نوشیدن آب جعفری و خوردن برگ های آن به حفظ سلامتی معده کمک شایانی می کند.
  دانه های شنبلیله و برگ کرفس را خرد کنید و روزانه در رژیم غذایی خود استفاده کنید.
• سرکه سیب و گلاب:
  گلاب: برای رهایی از حالت تهوع گلاب بنوشید.
  سرکه سیب: یک لیوان آب با چند قاشق سرکه سیب، یک درمان خانگی فوق العاده برای درمان درد معده است. سرکه از طریق بهبود هضم به تسکین درد کمک می کند.
  علاوه بر درمان هایی که ذکر شد بهتر است یک سری خوراکی ها را نیز از رژیم غذایی خود حذف کنید. سرخ کردنی ها، غذاهای چرب مانند ته دیگ، گوشت قرمز،

شیرینی های خامه ای، نوشابه گازدار، نسکافه از جمله مواردی است که باید رعایت کنید.
درمان های خانگی برای کاهش درد معده شاید در نوع خود بهترین باشند. اما ذکر این نکته حائز اهمیت است که اگر مدت طولانی از درد معده و ناحیه شکم خود رنج می برید با یک پزشک متخصص دستگاه گوارش مشورت کنید.

تغییر الگوی زندگی دور از استرس های کاذب نیز می تواند به کاهش دردهای عصبی معده نیز کمک کند.

آیا راهی برای پیشگیری از بروز درد معده وجود دارد؟

بله، مواد غذایی که مصرف می کنید و نحوه مصرف آن ها، بر روی معده درد تاثیر می گذارند. جهت کاهش احتمال بروز درد معده، رعایت موارد زیر توصیه می‌شود:
– عدم مصرف غذاهای چرب مانند گوشت قرمز، کره، غذاهای سرخ کرده و پنیر
– مصرف وعده های غذایی کم حجم در طول روز، به جای داشتن دو یا سه وعده غذایی بزرگ
– عدم مصرف مواد غذایی که باعث تشدید معده درد می شوند.
– عدم مصرف داروهایی که باعث بروز علائم درد معده می شوند، داروهایی مانند آسپیرین و یا ژلوفن

در برخی موارد، افراد به خصوص کودکان، بعد از خوردن شیر، پنیر، بستنی و یا مواد غذایی حاوی شیر، دچار معده درد می شوند. این افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز هستند، بدین معنا که بدن قادر به تجزیه مواد غذایی حاوی شیر نمی باشد.

افراد مبتلا به چنین اختلالی، باید از مصرف شیر خودداری کنند، به خصوص اگر دارویی به نام لاکتاز مصرف می کنند. لاکتاز به تجزیه شیر کمک می کند.

در صورتی که یبوست علت معده درد باشد، بدین معناست که حرکت روده ای به اندازه کافی نیست، در چنین حالتی مصرف مواد غذایی حاوی فیبر و یا داروهای مسهل توصیه می شود.

میوه، سبزیجات و غلات حاوی مقادری بالایی فیبر هستند. مصرف قرص و پودر فیبر، به افزایش حرکات روده ای کمک می کند.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

اقتباس از وب سایت دکتر سیامک مرادی