علائم سرفه خشک و راههایی تشخیص و درمان آن

در این مقاله شما با علائم سرفه خشک و راههای درمان آن آشنا خواهید شد. حتما خود یا اطرافیان را مشاهده کردید که دچار سرفه های خشک شدند، ولی نمی دانستید چگونه به او کمک کنید، مطالعه این مقاله دانش و آگاهی شما را افزایش خواهد داد تا به شکل علمی بهترین راه را انتخاب کنید.

درمان سرفه خشک سرفه کردن اتفاقی طبیعی است که در پاکسازی بدن از مواد محرک و عفونت نقش دارد، اما تداوم سرفه نشانه چیست و چطور باید با آن مقابله کرد؟ پیدا کردن بهترین روش درمان سرفه به علت اصلی بروز آن بستگی دارد. دلیل احتمالی سرفه، می‌تواند آلرژی‌ها، عفونت‌ها و بازگشت اسید معده به مری (رِفلاکس) باشد.

اگر می‌خواهید از درمان‌های طبیعی برای بهبود سرفه‌ استفاده کنید، باید درباره منابع و اسامی تجاری معتبر اطلاعات کافی کسب کنید؛ همچنین باید آگاه باشید که برخی از گیاهان و مکمل‌ها می‌توانند با سایر داروها تداخل داشته و عوارض جانبی ناخواسته ایجاد کنند.

در صورتی که سرفه شدید بوده یا بیش از چند هفته ادامه داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کنید. طیف وسیعی از روش‌های درمانی طبیعی برای سرفه‌های مداوم استفاده می‌شود.

درمان سرفه خشک

به اعتقاد پزشکان، سرفه یک بازتاب است که می‌تواند طبیعی باشد اما ممکن است نشان‌دهنده یک روند بیماری نیز باشد. به عنوان مثال بیماری COVID-19 که یک بیماری تنفسی است و معمولاً باعث سرفه‌های خشک می‌شود. سرفه خشک سرفه‌ای است که در مجاری تنفسی، مخاط یا خلط ایجاد نمی‌کند و پزشکان اغلب از آن به عنوان سرفه غیرمولد یاد می‌کنند.

صرف نظر از علت، سرفه خشک مداوم می‌تواند به طور جدی بر زندگی روزمره شما تأثیر بگذارد، به خصوص اگر در هنگام شب عود کند. بنابراین بسیار مهم است که علائم آن را شناخته و در اسرع وقت برای درمان آن اقدام کنید.

مهمترین علائم سرفه خشک

شناسایی نوع سرفه، یک گام مهم در درمان مناسب آن است. سرفه خشک را می‌توان به عنوان سرفه غیرمولد، خشن، تیز، آزاردهنده و تحریک‌کننده نیز توصیف کرد. مهم‌ترین علائم مرتبط با سرفه‌های خشک عبارتند از:

1) با حس خارش در مجاری تنفسی همراه است.

2) بدون مخاط است.

3) ممکن است شب، به هنگام دراز کشیدن بدتر شده و کیفیت خواب را تحت تأثیر قرار دهد.

علل ایجاد سرفه خشک

بسیاری از موارد (از حساسیت گرفته تا ریفلاکس اسید) می‌تواند باعث سرفه خشک شود اما در برخی موارد نیز دلیل واضحی وجود ندارد. سرفه‌های مزمن خشک معمولاً در اثر تحریک ناشی از دود سیگار، عوامل محرک محیطی، آلرژی، ترشح بینی یا آسم ایجاد می‌‍‎‌‌شود. بیماری‌های مزمن ریوی نیز ممکن است باعث بروز سرفه خشک شوند.

در واقع، بروز سرفه خشک می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت:

1) عفونت ویروسی: هنگامی که شما به یک ویروس مانند ویروس کرونا آلوده می‌‍‌‌شوید، ممکن است که سرفه، به عنوان یکی از عوارض بیماری، تا مدت‌ها بعد از بهبود سایر علائم شما باقی بماند. این سرفه‌ها، معمولاً خشک هستند و در نتیجه تحریک راه‌های هوایی سیستم تنفسی اتفاق می‌افتد.

2) آسم: آسم وضعیتی است که در آن مجاری تنفسی شما متورم و تنگ می‌شود. سرفه‌های مربوط به آسم می‌تواند هم مولد و هم غیرمولد باشد، اما غالباً غیرمولد است.

3) بیماری بازگشت اسید به مری: زمانی اتفاق می‌افتد که اسید معده به طور مکرر به داخل مری برگردد. اسید معده می‌تواند مری شما را تحریک کرده و موجب بروز رفلکس سرفه شود.

4) ترشحات بینی: منظور از ترشحات بینی، ترشح مخاطی اضافی است که در گلو می‌چکد. هنگامی که به سرماخوردگی یا حساسیت فصلی مبتلا هستید، غشاهای بینی شما با تولید مخاط بیشتر از حد معمول واکنش نشان می‌دهند. برخلاف مخاط معمولی (سالم)، این مخاط آبکی و روان است، بنابراین به راحتی در پشت گلو می‌چکد. این چکه کردن می‌تواند عصب‌های پشت گلو را تحریک کرده و باعث بروز سرفه شود.

درمان سرفه خشک: اتفاقات واضح و طبیعی وجود دارد که در بدن همه ما اتفاق می‎افتد. این اتفاقات ممکن است در قالب حوادثی باشند که توجه به موقعیت خاص یا سن و شرایط خاصی در ما اتفاق می‎افتد البته ممکن است که این اتفاقات برای ما بسیار نا خوشایند باشند اما اتفاق می‎افتند. البته شرایطی وجود دارد که ممکن است به عنوان کاتالیزور این حوادث عمل می‎کنند و ممکن است درگیری ما را با آنها طولانی‎تر یا شدیدتر کنند.

درمان سرفه خشک

دلایلی که به علت آنها سرفه برای ما رخ خواهد داد معمولا دلایلی مانند: آلرژی‌ها، عفونت‌ها و بازگشت اسید معده به مری یا همان رِفلاکس است. گاهی افراد به دنبال ساده‎ترین روش ممکن و روش‎های داروی گیاهی و سنتی خانگی استفاده می‎کنند اما به یاد داشته باشید که در این مواقع شما ممکن است برای مدتی بتوانید خود را از شر سرفه راحت کنید اما نمی‎توانید دلیل ابتلا به آن را پیدا کرده و از آن رها شوید.

این دلایل ممکن است اتفاقات مهمی باشد که در حال رخ دادن در بدن شما است و شما به سادگی با درمان‎های نشانه آن بی‎توجهی می‎کنید و پس از مدتی با مشکلات جدی تری مواجه می‎شوید. همچنین لازم است بدانید برای درمان حتی خود سرفه نیز باید درباره داروهای معتبر و تداخل دارویی اطلاعاتی داشته باشید که برای این کار به لازم است حتما به یک فرد با اطلاعات مکفی مراجعه کنید. در صورتی که سرفه شدید باشد و به مدت زیادی ادامه پیدا کند شما باید به یک متخصص مراجعه کنید زیرا این برون ریزی حتما به مشکل شدیدی اشاره دارد.

این روزها به اعتقاد پزشکان، سرفه یک بازتاب است که می‌تواند طبیعی باشد اما ممکن است نشان‌دهنده یک روند بیماری نیز باشد. به عنوان مثال بیماری COVID-19 که یک بیماری تنفسی است و معمولاً باعث سرفه‌های خشک می‌شود. سرفه خشک سرفه‌ای است که در مجاری تنفسی، مخاط یا خلط ایجاد نمی‌کند و پزشکان اغلب از آن به عنوان سرفه غیرمولد یاد می‌کنند.

بنابراین شما باید به این نکته نیز توجه داشته باشید که در صورتی که با بیماری‎هایی مانند کوید دست و پنجه نرم می‎کنید و بدون دانستن ابتلا به آن در حالی که در حال رفع مشکل سرفه با روش‎های خانگی یا گیاهی هستید علاوه بر اینکه عفونت‎ها در بدن شما باقی می‎ماند شما به طور ناخواسته در حال انتشار این بیماری به اطرافیان و عزیزان خود نیز می‎باشید. صرف نظر از علت، سرفه خشک مداوم می‌تواند به طور جدی بر زندگی روزمره شما تأثیر بگذارد، به خصوص اگر در هنگام شب عود کند. بنابراین بسیار مهم است که علائم آن را شناخته و در اسرع وقت برای درمان آن اقدام کنید.

علل ابتلا به سرفه خشک

بسیاری از بیماری‎ها به خصوص بیماری‎های تنفسی و مربوط به میان تنه می‌تواند باعث به وجود آمدن سرفه خشک شود اما در برخی موارد به ندرت پیش می‎آید که دلیل واضحی وجود نداشته باشد. سرفه‌های مزمن خشک معمولاً در اثر تحریک موارد زیر به وجود می‎آیند:

• دود سیگار
• عوامل محیطی
• آلرژی
• ترشح بینی
• آسم
• بیماری‌های مزمن ریوی نیز ممکن است باعث بروز سرفه خشک شوند.

در واقع، بروز سرفه خشک می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد که در ادامه به معرفی بیماری‎هایی که می‎تواند نشانه‎های سزفه خشک را از خود نشان دهند می‎پردازیم:

• عفونتهای ویروسی: هنگامی که فرد به یک ویروس مانند ویروس کرونا آلوده شود، ممکن است که سرفه، به عنوان یکی از عوارض بیماری، تا مدت‌ها بعد از بهبود سایر علائم شما باقی بماند. این سرفه‌ها، معمولاً خشک هستند و در نتیجه تحریک راه‌های هوایی سیستم تنفسی اتفاق می‌افتد.
• آسم: آسم وضعیتی است که در آن مجاری تنفسی شما متورم و تنگ می‌شود. سرفه‌های مربوط به آسم می‌تواند هم مولد و هم غیرمولد باشد، اما غالباً غیرمولد است.
• بیماری بازگشت اسید به مری: زمانی اتفاق می‌افتد که اسید معده به طور مکرر به داخل مری برگردد. اسید معده می‌تواند مری شما را تحریک کرده و موجب بروز رفلکس سرفه شود.
• ترشحات بینی: منظور از ترشحات بینی، ترشح مخاطی اضافی است که در گلو می‌چکد. هنگامی که به سرماخوردگی یا حساسیت فصلی مبتلا هستید، غشاهای بینی شما با تولید مخاط بیشتر از حد معمول واکنش نشان می‌دهند. برخلاف مخاط معمولی (سالم)، این مخاط آبکی و روان است، بنابراین به راحتی در پشت گلو می‌چکد. این چکه کردن می‌تواند عصب‌های پشت گلو را تحریک کرده و باعث بروز سرفه شود.

سایر عواملی که کمتر رایج هستند، شامل موارد زیر است:

• سیاه سرفه
• بیماری پنوموتوراکس
• سرطان ریه
• نارسایی قلبی
• فیبروز ریوی ایدیوپاتیک
• سیگار کشیدن
• قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آلودگی
• استشمام گرد و غبار و مواد شیمیایی
• آلرژی
• استفاده از برخی از داروها، مانند داروهای مهار کننده ACE برای فشار خون

هزینه درمان سرفه خشک

درمان سرفه خشک با روش‎های خانگی گاهی یا اصلاح رژیم غذایی و لایف استایل به راحتی قابل درمان است اما چیزی که حائز اهمیت بسیاری است این است که شما بتوانید دلیل اصلی ابتلا به آن را پیدا کنید.برای اینکار شما حتما باید به یک پزشک متخصص مراجعه کنید و مورد معاینه قرار بگیرید و شابد به نمونه گیری و آزمایشات دیگری نیاز باشد.

به هر حال برای مواقع اورژانسی برای قطع کردن سرفه می‎توانید از موارد زیر استفاده کنید:

• قرقره محلول نمک دریایی و آب به صورت غلیظ
• خوردن یا بخور دم کرده ریشه و گل ختمی
• استفاده از آویشن
• استفاده از بروملین در مواد خوراکی مانند آناناس
• خوردن آب ولرم
• شست و شوی دهان بعد از خوردن هرچیز و قرقره آب گرم
• چای بدون کافئین
• تمرین تنفس بهتر

امتناع از موارد زیر می‎تواند ابتلا به سرفه را کم رنگ تر کند:

• مصرف سیگار
• مصرف الکل
• کاهش مصرف کافئین
• تغییر رژیم غذایی به یک رژیم سالم
• محل زندگی
• تغییر لایف استایل
• انجام ورزش به طور مرتب در هوای سالم و صبحگاهی

سایر عواملی که کمتر رایج هستند، شامل موارد زیر است:

1) سیاه سرفه

2) بیماری پنوموتوراکس

3) سرطان ریه

4) نارسایی قلبی

5) فیبروز ریوی ایدیوپاتیک

6) سیگار کشیدن

7) قرار گرفتن طولانی مدت در معرض آلودگی، گرد و غبار و مواد شیمیایی تحریک‌کننده

8) آلرژی

9) برخی از داروها، مانند داروهای مهار کننده ACE برای فشار خون بالا

چند روش درمان خانگی و سریع سرفه خشک

1) چای عسل

بر اساس تحقیقات، عسل ممکن است سرفه را تسکین دهد. در یک مطالعه روی درمان کردن سرفه شبانه در کودکان، اثر عسل تیره و داروی ضدسرفه دکسترومتورفان با حضور یک گروه شاهد، مقایسه شد.

نتایج حاکی از این بود که عسل بیشترین اثر را در تسکین و کاهش سرفه دارد. اثرگذاری عسل اندکی بیشتر از دکسترومتورفان بود. در نتیجه والدین استفاده از عسل را برای درمان سرماخوردگی کودکان ترجیح دادند.

برای درمان سرفه با عسل، دو قاشق چای‌خوری از آن را در یک فنجان آب یا چای بسیار کمرنگ و ولرم یا دمنوش آویشن حل کنید. این مخلوط را یک یا دو بار در روز بنوشید.

نکاتی که پیش از مصرف این ترکیب باید در نظر داشته باشید

1) خوردن عسل برای کودکان زیر یک سال ممنوع است. زیرا می‌تواند باعث واکنش‌های آلرژیک شدید، یا حساسیت‌های دائمی شود.

2) پیش از مصرف دمنوش آویشن، مطمئن شوید به آویشن آلرژی ندارید. علائم آلرژی به آویشن در ابتدا شبیه علائم مسمویت غذایی است.

3) بیش از 100 تا 120 میلی‌لیتر در روز دمنوش آویشن مصرف نکنید.

2) زنجبیل

زنجبیل به دلیل داشتن خواص ضد التهابی، می‌تواند سرفه‌های خشک و سرفه‌های ناشی از آسم را تسکین دهد. برای تسکین حالت تهوع و درد هم می‌توان از زنجبیل استفاده کرد.

یک مطالعه نشان می‌دهد که برخی از ترکیبات ضد التهابی موجود در زنجبیل باعث شل شدن غشای مخاطی دستگاه تنفسی می‌شوند که این اتفاق، سرفه را کاهش می‌دهد. محققان در بیشتر موارد اثرات زنجبیل را روی سلول‌های انسانی و حیوانات بررسی کرده‌اند، بنابراین تحقیقات بیشتری برای تکمیل این اطلاعات لازم است.

روش تهیه

با افزودن 20 تا 40 گرم زنجبیل تازه به یک فنجان آب داغ، دم‌نوشی تسکین‌دهنده و آرامش‌بخش درست کنید. قبل از نوشیدن، اجازه دهید زنجبیل چند دقیقه در آب داغ خیس بخورد و دم بکشد. می‌توانید برای بهبود طعم و اثر بخشی بیشتر در تسکین سرفه، پس از این‌که دم‌نوشتان کمی خنک شد و دیگر داغ نبود، به آن عسل اضافه کنید.

توجه داشته باشید که در بعضی موارد، دم‌نوش زنجبیل می‌تواند باعث ناراحتی معده یا سوزش سر دل شود. عسل می‌تواند این عارضه جانبی را خفیف کند.

3) مایعات

هیدراته ماندن بدن و مصرف مایعات کافی، برای کسانی که سرفه می‌کنند یا سرما خورده‌اند بسیار مهم است. تحقیقات نشان می‌دهد که نوشیدن مایعات هم‌دمای اتاق، سرفه، آبریزش بینی و عطسه را کاهش می‌دهد.

با این حال، اگر علائمتان چیزی بیشتر از یک سرماخوردگی یا آنفلوانزای ساده را نشان می‌دهد، بهتر است که از نوشیدنی‌های گرم استفاده کنید. طبق نتایج همین مطالعه، نوشیدنی‌های گرم علائم بیشتری از جمله گلو درد، لرز و خستگی بدنی را هم کاهش می‌دهند. تسکین علائم، بلافاصله پس از مصرف مایعات شروع شده و پس از اتمام نوشیدنی گرم نیز برای مدتی ادامه دارد.

نوشیدنی‌های گرم مؤثر برای سرفه عبارتند از

1) آب گوشت، مرغ یا سبزیجات (یا انواع سوپ‌های رقیق)

2) دم‌نوش‌های گیاهی

3) چای سیاه بدون کافئین

4) آب گرم

5) آب‌میوه‌های گرم

4) بخار

سرفه خلط‌دار با بخار بهبود پیدا می‌کند. حمام را از بخار پر کرده و دوش آب داغ بگیرید. چند دقیقه در این بخار بمانید تا شدت علائم فروکش کند. بعد از حمام یک لیوان آب هم‌دمای اتاق بنوشید تا دمای بدنتان پایین آمده و از کم‌آبی آن جلوگیری شود.

روش دیگر درمان سرفه، درست کردن یک کاسه بخور است. برای این کار، یک کاسه بزرگ را با آب داغ پر کنید. گیاهان یا اسانس‌های روغنی مانند اکالیپتوس یا رزماری که باعث رفع گرفتگی می‌شوند را نیز به آب اضافه کنید.

روی کاسه خم شوید و یک حوله روی سرتان قرار دهید تا بخار در فضای زیر حوله به دام بیفتد. به مدت 5 دقیقه بخار را تنفس کنید. اگر داغی بخار پوستتان را اذیت می‌کند، وقفه ایجاد کنید تا پوست خنک شود و سپس دوباره ادامه دهید. حتماً از چشم‌بند استفاده کنید و اجازه ندهید بخار مستقیم با چشم یا پلک شما تماس پیدا کند. حرارت بالای بخار به چشم‌ها و بینایی آسیب می‌رساند.

بر اساس توصیه‌های موسسه ملی قلب، ریه و خون آمریکا (NHLBI) کسانی که به سرفه خلط‌دار یا احتقان و گرفتگی تنفس مبتلا هستند، بهتر است از یک دستگاه بخور یا رطوبت‌ساز سرد در منزل استفاده کنند.

درمان سرفه خشک با ریشه گل ختمی

5) ریشه گل ختمی (HOLLYHOCKS)

ریشه گل ختمی، سابقه‌ای طولانی در درمان سرفه و گلودرد دارد. این گیاه دارویی مقادیر زیادی موسیلاژ دارد، به همین دلیل می‌تواند تحریک ناشی از سرفه را کاهش دهد. موسیلاژ یا لعاب گیاهی، ماده‌ای چسبناک و غلیظ است که گلو را پوشش داده و آزار ناشی از سرفه را تسکین می‌دهد.

نتایج یک مطالعه کوچک نشان می‌دهد که شربت ضد سرفه گیاهی حاوی ریشه گل ختمی، آویشن و عشقه، به طور مؤثری سرفه‌های ناشی از سرماخوردگی و عفونت‌های دستگاه تنفسی را تسکین می‌دهد. در مورد سرفه‌های مزمن، پس از 12 روز مصرف این شربت، 90 درصد از شرکت کنندگان اثربخشی آن را خوب یا بسیار خوب اعلام کردند.

ریشه گل ختمی به صورت گیاه خشک یا دم‌نوش کیسه‌ای نیز موجود است. آن را با آب داغ به مدت 10 دقیقه دم کنید و بنوشید. توجه کنید که با خیس خوردن بیشتر ریشه گل ختمی در آب، موسیلاژ و لعاب بیشتری وارد نوشیدنی شما می‌شود.

عوارض جانبی ریشه گل ختمی، ناراحتی معده است که با نوشیدن مایعات بیشتر می‌توان با این مشکل مقابله کرد.

درمان سرفه خشک با بروملین

7) بروملین

بروملئین آنزیمی است که از آناناس به دست می‌آید. این آنزیم در تمام بخش‌های گیاه آناناس وجود دارد و بیشترین فراوانی آن در مغز این میوه است. بروملین دارای خواص ضد التهابی و خلط‌‌آور است و می‌تواند باعث از بین بردن مخاط و خروج آن از بدن شود.

برخی افراد برای کاهش خلط گلو و مقابله با سرفه، روزانه آب آناناس می‌نوشند، هر چند که در آب آناناس بروملین کافی برای تسکین سرفه وجود ندارد، اما مکمل‌های بروملین می‌توانند در تسکین و کاهش سرفه مؤثر باشند. با این حال، بهتر است قبل از استفاده از هرگونه مکمل جدید، با پزشک‌تان مشورت کنید.

احتیاط مصرف: لازم به ذکر است که احتمال حساسیت به بروملین وجود دارد. این ماده همچنین می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کرده و با برخی داروها تداخل داشته باشد. کسانی که داروهای رقیق کننده خون یا آنتی‌بیوتیک‌های خاص مصرف می‌کنند، نباید از بروملین استفاده کنند.

درمان سرفه خشک با آویشن

8) آویشن

آویشن در کنار کاربرد در آشپزی، استفاده دارویی نیز دارد و جزء درمان‌های رایج برای سرفه، گلودرد، برونشیت (التهاب ریه) و مشکلات گوارشی است.

نتایج یک مطالعه نشان داده که شربت ضد سرفه حاوی برگ‌های آویشن و عشقه، مؤثرتر و سریع‌تر از شربت دارونما (بدون ماده موثر)، سرفه مبتلایان به برونشیت حاد را تسکین می‌دهد. این اثر احتمالاً به دلیل وجود آنتی‌اکسیدان در این گیاه است.

برای درمان سرفه با استفاده از آویشن، از شربت‌های ضد سرفه حاوی این گیاه استفاده کنید. همچنین، می‌توانید با افزودن دو قاشق چایخوری آویشن خشک به یک فنجان آب داغ و صاف کردن آن پس از 10 دقیقه، دم‌نوش آویشن درست کنید.

نکات مهم در مورد مصرف دمنوش آویشن در بخش مربوط به چای عسل گفته شد.

9) تغییر رژیم غذایی برای درمان بازگشت اسید معده به مری (ریفلاکس)

ریفلاکس اسید معده یکی از دلایل عمده سرفه است. پرهیز از غذاهایی که می‌توانند ریفلاکس معده را تحریک کنند، یکی از بهترین روش‌های کنترل این بیماری و کاهش سرفه‌های ناشی از آن است.

محرک‌های ریفلاکس که باید از آن‌ها اجتناب کرد، ممکن است در هر فردی متفاوت باشند. کسانی که از علت ریفلاکس‌شان مطمئن نیستند، می‌توانند با حذف متداول‌ترین محرک‌ها از رژیم غذایی و نظارت بر علائمی که دارند، کنترل بیماری را شروع کنند.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع: مهسا موسوی، فوق تخصص ریه و آسم