التهاب لوزه و جراحی لوزه سوم و راههای درمان آن

لوزه و لوزه سوم

لوزه‌ها بافت‌های لنفاوی هستند که داخل و دو طرف انتهایی دهان (محل اتصال حلق به دهان) قرار گرفته‌اند. از کنار هم قرار گرفتن بافت‌های لنفاوی، حلقه‌ای موسوم به حلقه والدیر در حلق تشکیل می شود. این حلقه از لوزه‌های اصلی (موسوم به لوزه‌های کامی) که در دو طرف انتهای دهان قرار گرفته‌اند و آنها را به عنوان لوزه‌های کامی هم می‌شناسیم و هم‌چنین لوزه قرار گرفته در انتهای زبان یا لوزه زبانی و به‌علاوه لوزه سوم یا آدنویید که در بالا و انتهای بینی و پشت حلق قرار گرفته، تشکیل شده است. علاوه بر لوزه‌ها غدد لنفاوی دیگری هم در این حلقه وجود دارند. البته باید به این مسأله توجه کرد که غدد لنفاوی تنها مختص به حلق و دهان نیستند، بلکه در سرتاسر بدن پراکنده‌اند (چیزی در حدود هشتصد غده لنفاوی در کل بدن وجود دارد که بیش از سیصد عدد آن در ناحیه سر وگردن قرار دارند) و وظیفه دفاع ازبدن در مقابل میکروب‌ها را بر عهده دارند. لوزه‌ها به عنوان غدد لنفاوی بزرگی که در سر راه تنفس و عبور غذا قرار گرفته‌اند و بدن را از ورود میکروب‌ها مصون می‌دارند از اهمیت خاصی برخوردار هستند. از طرف دیگر لوزه‌ها در صورت عفونت بزرگ می‌شوند و می‌توانند اشکالاتی را در بدن انسان به وجود بیاورند. کودکان بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به عفونت‌ها و ناراحتی‌های مربوط به لوزه‌ها قرار دارند. ناراحتی‌های مربوط به چرکی شدن لوزه‌ها در میان کودکان زیر هفت سال بیشتر به چشم می‌خورد و این به خاطر این است که کودکان به دلیل تکامل نیافتن سیستم ایمنی بدنشان بیشتر از سایرین در معرض سرماخوردگی‌ها و بیماری‌های عفونی و ناراحتی‌های مربوط به مجاری تنفسی قرار دارند و در نتیجه بیشتر در خطر عفونت لوزه قرار می‌گیرند.

لوزه چیست؟

ما در ناحیه حلق لوزه های حلقی، لوزه های زبانی و لوزه بینی یا همان لوزه سوم را داریم. لوزه ها غدد کوچکی هستند که علیه عوامل خارجی محافظت بدن را بر عهده دارند. برای همین سعی می کنیم آنها را مراقبت و حفظ کنیم. اما گاهی اوقات عوامل تحریکی وجود دارند که به حلق وارد شده و باعث تحریک لوزه ها می شوند. اگر شما دهان تان را باز کنید، می توانید لوزه های برجسته خود را ببینید اما لوزه سوم در معرض دید نیست و پشت بینی قرار دارد (سوراخ های بینی برخلاف تصور عام به سمت بالا نیست بلکه عمود بر صورت است) و فقط با عکس رادیولوژی می توان برجسته بودن آن را دید. علایم لوزه بسیار متنوع اند و برای تشخیص آن حتما نیازمند مراجعه به پزشک هستید…
معمولا والدین اطلاعات زیادی در مورد وجود لوزه سوم و علایم درگیری آن در اطفال خود ندارند و متاسفانه جدی نگرفتن این مشکل در بچه های زیر سه سال، آنها را در معرض مشکلات جدی قرار می دهد. گوشه ای از مشکلات را توضیح می دهم. این بچه ها تنفس دهانی دارند و هنگام خواب با دهان باز نفس می کشند. از آنجا که قطر حلق در بچه ها هنوز تکامل کافی پیدا نکرده، هر عامل تحریکی می تواند در حجم و اندازه آن تغییر ایجاد کند و به بسته شدن راه اصلی هوا (بینی) منجر شود و هوا از مسیر غیرطبیعی دهان، به همراه انواع عوامل آلرژی زا، میکروبی و عفونی، مستقیم و بدون فیلترهای موجود در بینی، به حلق برسد. در نتیجه فقدان اکسیژن کافی، قلب مجبور به پمپاژ جبرانی است و در صورت عدم درمان لوزه سوم در آینده، این بچه ها، مشکلات فشارخون خواهند داشت. ضمنا نرسیدن اکسیژن کافی باعث عقب افتادن رشد جسمانی و کاهش حافظه و هوش خواهد شد. از همه مهم تر تاثیرات وحشتناکی است که روی گوش و شنوایی به وجود می آید (محل لوزه سوم نزدیک شیپوراستاش است) و حتی امکان دارد پارگی گوش رخ دهد. این بچه ها از آنجا که با دهان باز می خوابند، به مرور چهره خاصی پیدا می کنند. فرم چانه و پشت لب بلند، باعث دندان های کج و بدشکل در آنها شده که این یعنی نیاز به ارتودنسی و شاید هم جراحی فک و دهان در آینده.
aبه والدین توصیه می کنم، ابتدا با از بین بردن عوامل حساسیت زای محیطی مثل ترک سیگار، عدم نگهداری از حیوانات و پرندگان خانگی، نظافت محیط از حشرات، به خصوص سوسک و جلوگیری از قرار گرفتن بچه های مستعد به ابتلا، در اجتماعاتی مانند مهدکودک که خطر عفونت های تنفسی بالاتر است، از بیماری لوزه سوم پیشگیری کنند و در صورت بروز هر گونه علایم، سریعا برای درمان اقدام نمایند.

لوزه‌ها دچار چه نوع بیماری‌هایی می‌شوند؟

بیماری‌های لوزه عموما مربوط به عفونت‌های آن می‌باشد. در سرما خوردگی‌های ساده، لوزه‌ها با عفونت‌های ویروسی درگیر می‌شوند. در بیماری‌های ویروسی معمولا مشکلات و علائم کمتری در بیمار وجود دارد. اما در برخی موارد بیمار دچار عفونت‌های باکتریال می‌شود. در این موارد لوزه‌ها در اثر عفونت حاصله از باکتری‌ها به ویژه یک باکتری خاص موسوم به بتا همولیتیک استروپتوکوک به شدت دچار عفونت شده و متورم می‌شوند. لوزه‌ها به خاطر اینکه در محل عبور غذا و هوا قرار دارند اصولا همیشه در معرض میکروب‌های زیادی قرار دارند. اما در حالت عادی این میکروب‌ها و سیستم دفاعی بدن در حالت تعادل قرار دارند و مشکلی را برای بدن شخص به وجود نمی‌آورند. در مواردی که بدن ضعیف می‌شود و یا دچار سرماخوردگی می‌شود این میکروب‌ها در ترکیب خود تغییراتی ایجاد می‌کنند و تبدیل به باکتری‌های بیماری‌زا می‌شوند و این توانایی را پیدا می‌کنند که بر سیستم دفاعی بدن غلبه کنند و لوزه‌ها را دچار مشکل نمایند. در برخی موارد هم مصرف بی‌دلیل برخی از آنتی بیوتیک‌ها و سایر داروها می‌تواند باعث تغییر در ساختار میکروب‌ها شوند و آنها را به باکتر‌ی‌هایی با قابلیت ایجاد بیماری تبدیل کنند.

لوزه‌ها پس از ورود باکتری‌ها از خود واکنش دفاعی نشان می‌دهند و متورم می‌شوند که اصطلاحا به آن فارنژیت می‌گویند. در این حین بدن دچار واکنش‌هایی می‌شود که باعث تب، سردرد و گلو درد و بی‌حالی بیمار می شود.
در اثر عفونت باکتریال بیماری در ظرف دو الی سه روز شدت یافته و پس از پنج روز علائم آن خفیف‌تر شده و بیمار رو به بهبودی می‌رود. در بسیاری از موارد حتی بدون درمان هم بیمار رو به بهبودی می رود و دچار مشکل خاصی نمی‌گردد.

عفونت مزمن لوزه ها

گاهی اوقات لوزه‌ها دچار عفونت مزمن می‌گردند. در این حالت عفونت به مدت طولانی مثلا سه ماه یا حتی بیشتر در لوزه‌ها باقی می‌ماند و می‌تواند منجر به بروز علائم و ناراحتی‌هایی گردند. ممکن است که بیمار در این حالت درد یا تب شدید نداشته باشد ولی دچار دردهای خفیف یا علائم دیگری مانند خشکی گلو بشود. عفونت‌های مزمن لوزه‌ها ممکن است که باعث به‌وجود آمدن بوی بد دهان نیز بشود.
در برخی موارد هم لوزه‌ها در اثر فعالیت ویروس‌های خاصی (نه آن دسته از ویروس‌ها که باعث به‌وجود آمدن سرما خوردگی می‌شوند) دچار التهاب و تورم شدید لوزه می‌شوند. در برخی موارد هم عفونت‌های بی هوازی باعث بروز ناراحتی های لوزه می‌شوند.
بعضی اوقات عفونت از محدوده لوزه خارج و به ناحیه اطراف آن وارد شده و ایجاد آبسه‌های مختلفی می‌کند. در این حالت بیمار تب و درد شدیدتری داشته و قادر به باز کردن کامل دهان نمی‌باشد.
موارد دیگری نیز وجود دارند که ممکن است باعث بروز مشکلات برای لوزه‌ها شوند مانند پدید آمدن تومور در لوزه‌ها که خوشبختانه نادر می‌باشند. این تومور‌ها می‌توانند خوش خیم و یا بدخیم باشند که البته اکثر آنها بدخیم‌اند و متاسفانه در مراحل اولیه با علامت خاصی همراه نیستند.

عفونت‌های مکرر لوزه‌ها چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟

عمده‌ترین مشکلی که در عفونت لوزه‌ها ایجاد می‌شود بزرگ شدن و بزرگ باقی ماندن لوزه‌ها می‌باشد. در بسیاری از موارد لوزه‌ها بعد از برطرف شدن بیماری و التهاب به اندازه عادی خود بر می‌گردند ولی بعد از تکرار این عفونت‌ها به صورت دائمی بزرگ شده و دیگر به اندازه اولیه خود بر نمی‌گردند. بزرگ باقی ماندن لوزه‌ها می‌تواند باعث بروز مشکلاتی همچون مشکلات تنفسی در افراد بشود. معمولا این افراد با دهان باز تنفس می‌کنند و می‌خوابند و در حین خواب خرخر می‌کنند. تنفس طولانی با دهان باز کودکان را دچار مشکلات زیادی همچون بیماری‌های ریوی- شب ادراری و سینوزیت‌های مکرر می‌گردد. یکی از مهمترین مشکلاتی که ممکن است در کودکان به خاطر ناهنجاری‌های لوزه ها بوجود بیاید اختلال در عملکرد شپیور استاش و عفونت‌هایی در گوش می‌باشد که مهم‌ترین و شایع‌ترین آنها حالتی موسوم به اتیت سروز می باشد.در اتیت سروز مایعی پشت پرده گوش جمع می‌شود و در اثر آن شخص دچار اختلال شنوایی می شود که اگر به‌موقع درمان نشود باعث کم شنوائی دائمی می‌گردد.
از عوارضی دیگر تنفس مزمن دهانی در کودکان رشد نابهنجار استخوان‌های صورت و فک و دندان‌ها می‌باشد. وقتی کودکی به صورت مزمن از دهان نفس بکشد دچار مشکلاتی در رشد و ترتیب دندان‌ها می‌شود که در این حالت به اورتدنسی نیاز پیدا می کند. در برخی موارد فرد دچار گودی سقف دهان و در نتیجه انحراف در تیغه بینی می‌شود.

تشخیص عفونت لوزه چگونه است؟

عفونت‌های حاد لوزه معمولا با یک معاینه ساده همانند اندازه‌گیری درجه حرارت بدن و مشاهده حلق و دهان تشخیص داده می‌شوند. در غالب موارد بیمار تب داشته و کسالت و بی‌حالی دارد. در معاینه حلق علاوه بر تورم دانه‌های سفیدی روی لوزه‌ها دیده می‌شود.
در مورد عفونت‌های مزمن تشخیص با دشواری‌های بیشتری همراه است و پزشک جهت تشخیص به دقت بیشتری احتیاج دارد. در این حالت پزشک باید به مسائل مختلفی همچون نحوه خوابیدن بیمار، خرخر کردن در خواب و مشکلات شنوایی و مسائلی از این قبیل توجه کند. در پاره‌ای از موارد نیز رادیولوژی به تشخیص کمک می‌کند.

درمان بیماری‌های لوزه چگونه است؟

درمان این بیماری در حالت حاد درمان دارویی است. در عفونت‌های ویروسی همچون سرماخوردگی استفاده از مسکن، مایعات گرم، ویتامین ث و کمی استراحت کفایت می‌کند ولی در فارنژیت‌های چرکی علاوه بر اینها باید از آنتی بیوتیک مناسب هم استفاده شود. آنتی بیوتیک مورد مصرف برای عفونت لوزه‌ها عمدتا پنی‌سیلین می باشد که معمولا به صورت یک تزریق و یا به شکل خوراکی به مدت ده روز برای فرد استفاده می‌گردد.
در عفونت‌های مزمن درمان بستگی به علایم در فرد بیمار دارد. در این حالت عمدتا درمان فرد به صورت جراحی می باشد.
در صورت وجود هر یک از موارد زیر جراحی لوزه‌ها و یا لوزه سوم توصیه می‌شود:

1. عفونت‌های مکرر: عفونت بیش از 4 بار در سال
2. تنگ شدن راه هوایی: تنفس دهانی ویا خرخر شبانه
3. سینوزیت‌های مزمن و یا مکرر در کودکان
4. عفونت‌های مکرر گوش و یا اتیت سروز
5. آبسه اطراف لوزه

با توجه به اینکه لوزه‌ها با افزایش سن کوچکتر می‌شوند آیا عمل آنها لازم است؟

عموما لوزه‌ها در افراد با بالاتر رفتن سن و سال کوچک‌تر می شوند، اما ممکن است که قبل از این اتفاق کودک دچار عوارض برگشت ناپذیری همچون کاهش شنوایی، بیماری‌های ریوی و یا مشکلات در دندان‌ها و فک و صورت شوند. بنا براین برای جلوگیری از بروز چنین مواردی با تشخیص پزشک باید عمل جراحی انجام شود.
در گذشته افرادی با روش خاصی موسوم به “تول گیری” اقدام به درمان بیماری‌های لوزه می‌نمودند. آیا این روش درست است؟
این روش به هیچ عنوان پایه علمی نداشته و راه قابل قبولی برای درمان شناخته نمی‌شود.

آیا از لحاظ سنی محدودیت خاصی برای جراحی لوزه وجود دارد؟

غالبا این جراحی در کودکان انجام می‌شود ولی کودکان زیر سه سال به جز در موارد خاص مورد عمل قرار نمی‌گیرند. هر چقدر سن پایین‌تر باشد جراحی از نظر تکنیکی راحت‌تر است. در افراد بزرگسال چسبندگی به دلیل عفونت‌های مکرر بیشتر بوده و خطر خونریزی در آنها بالاتر می رود.

چه روشی برای بیهوشی بکار می‌رود؟

امروزه عمل جراحی لوزه‌ها با بیهوشی عمومی انجام می‌شود. خوشبختانه با توجه به پیشرفت‌های حاصل شده در داروها و تکنیک های بیهوشی، احتمال بروز مشکلات و خطرات بسیار ناچیز می‌باشد.
امروزه برای جراحی لوزه‌ها از چه روش‌هایی استفاده می‌شود؟
برای انجام این عمل جراحی روش‌های مختلفی وجود دارد که از شایع‌ترین آنها می توان به استفاده از تیغ جراحی، لیزر و امواج رادیویی اشاره نمود. باید توجه نمود که لیزر به عنوان یک ابزار جراحی به کار می‌رود و استفاده از آن به این معنی نیست که شخص بدون انجام عمل جراحی مورد معالجه قرار می‌گیرد. استفاده از لیزر به پزشک این امکان را می دهد که با دقت بالاتری محل مورد نظر را برش بدهد و علاوه بر آن محلی که توسط لیزر برش داده می شود، کمتر دچار خونریزی می شود.

آیا پس از برداشتن لوزه‌ها احتمال عود آنها وجود دارد؟

در مواردی که لوزه‌های اصلی برداشته می‌شوند احتمال عود بسیار پایین می‌باشد. در مواردی که لوزه سوم مورد عمل قرار می‌گیرد به دلیل اینکه این لوزه برداشته نمی‌شود و تنها مورد تراشیدن قرار می‌گیرد احتمال رشد مجدد وجود دارد.

پیامدها و عوارض جراحی لوزه چیست؟

عوارضی که به غیر از خطرات بیهوشی ممکن است بعد از عمل جراحی گریبان گیر فرد شود شامل درد و خونریزی می‌شود. از آنجایی که لوزه‌ها در مسیر راه تنفسی و بلع غذا هستند ممکن است که شخص با هر بلع و یا تنفس دچار درد شود. معمولا این دردها تا حدود یک هفته ادامه دارند. در برخی از موارد افراد بعد از گذشت چند روز دردی را هم در ناحیه گوش احساس می‌کنند و این به خاطر ارتباط عصبی میان گوش و حلق می‌باشد. خونریزی از عوارض دیگر این عمل می‌باشد که ممکن است در همان ساعات اولیه عمل به وقوع بپیوندد. این خونریزی ممکن است که از راه دهان یا بینی اتفاق بیفتد. خونریزی دیگر خونریزی دیررس است که ممکن است بین یک هفته تا ده روز پس از عمل جراحی اتفاق پیش آید. دلیل این خونریزی ممکن است از بین رفتن بافت‌هایی که جلوی محل بریدگی رگ‌ها را گرفته است باشد. این بافت‌ها ممکن است به دلیل خوردن غذاهای سفت و غیر نرم از بین بروند. برخی عفونت‌های بعد از عمل هم ممکن است باعث حل شدن این بافت‌ها بشوند و در نتیجه به خونریزی منجر شوند.
بعد از مدتی ممکن است که شخص دچار تغییراتی در صدا شود که معمولا بعد از گذشت سه الی چهار ماه صدای شخص به حالت عادی بر می‌گردد و جای نگرانی نمی‌باشد.
از دیگر مواردی که بیمار بعد از عمل ممکن است با آن روبه رو شود می‌توان به این موارد اشاره کرد:
درد گوش، بوی بد دهان و تب خفیف
چه نکاتی لازم است پس از عمل رعایت شود؟
– استفاده از خوراکی‌های نرم و سرد (از مصرف غذاهای تند، شور و ترش اجتناب شود)
– مصرف داروهای تجویز شده (مسکن و گاهی آنتی بیوتیک)
– شستشو و غرغره حلق با سرم‌های استریل
– گزارش هر گونه مورد غیر طبیعی مثل تب بالای 5/38 درجه و یا خونریزی (مواردی همچون تب پایین، درد گلو وگوش، بوی بد دهان، تغییر موقت صدا و مشاهده پرده خاکستری در محل عمل در روزهای اولیه پس از جراحی طبیعی است)

جراحی لوزه سوم

در قسمت پشت گلو، اصولا 4 عضو کوچک قرار دارد. چهار عضو این بخش شامل قاعده زبان، لوزه سوم، لوزه چپ و راست است. این قسمت‌ها کودکان را در هنگام مقابله با عفونت محافظت می نماید. اما لوزه سوم چه کمکی به کودک می کند؟ در صورت وجود مشکل چگونه می توان درمان نمود؟

لوزه سوم

این لوزه در بالای سه عضو دیگر قرار داردد. در واقع این قسمت ها از همان بدو تولد تا سن چهار سالگی بزرگ می شوند. لوزه سوم در قسمت پشت بینی قرار دارد و در حالت عادی هنگام معاینه کردن مشاهده نمی شود. لوزه ها با رشد کودک به طور تدریجی و آرام شروع به کوچک شدن می نمایند. این قسمت ها در بزرگسالی به طور کلی ناپدید می شود.

علائم لوزه سوم چه چیزهایی هستند؟

مشکل بزرگ شدن لوزه سوم منجر به گرفتگی بینی می‌شود. در این صورت کودکان به ناچار از طریق دهان نفس می‌کشند. گاهی نیز این بزرگی در لوزه ها منجر به افزایش مایع موجود در گوش میانی می‌گردد.

در برخی از مواقع نیز به علت بزرگ شدن لوزه چپ و راست و همچنین لوزه سوم، اختلالاتی در زمینه تنفس کودکان شما به هنگام خواب ایجاد می‌شود. این اختلال‌ها می‌تواند به طور دائمی و یا موقتی صورت گیرد. به این وضعیت آپنه خواب می‌گویند.

تشخیص لوزه سوم

تشخیص این روش توسط متخصص گوش و حلق و بینی صورت می گیرد، در این شرایط شرح حال بیمار به طور کامل پرسیده می‌شود و سپس با معاینه و تصویر برداری از قسمت مورد نظر این مشکل را می توان تشخیص داد.

آیا درمان لوزه سوم الزامیست؟

خیر، در برخی از بیماران نیازی به درمان نمی باشد و می توان به همان حالت رها نمود. این مشکل در صورتی که اختلال زیادی برای کودک ایجاد نکند، می تواند به مرور زمان درمان شود. اما اگر منجر به ایجاد آپنه خواب و یا افزایش مایع گوش میانی شود، اصولا پزشک جراحی را ضروری می داند.

تا سه هفته از سونای خشک استفاده نکنید.

عمل لوزه سوم چگونه است؟

این جراحی از طریق دهان صورت می‌گیرد. یک جراحی ساده می باشد که زمان زیادی طول نمی‌کشد.

آیا راه دیگری برای درمان لوزه سوم وجود دارد؟

در صورتی که پزشک جراحی را برای کودک شما لازم بداند، هیچ روش درمانی دیگری را نمی توان جایگزین آن نمود.

مراقبت های پس از عمل

بهتر است غذاهای داغ و یا سفت برای کودکان خود استفاده نکنید. هر چه غذا نرم تر باشد بهتر است.

به موقع داروهای تجویز شده را برای کودکان خود بدهید.

هر نوع مشکل غیر عادی مانند تب، خونریزی، سردرد، بوی بد دهان، تورم و … شدید هر چه سریعتر به پزشک خود اطلاع دهید.

نتیجه گیری

لوزه سوم که از هنگام تولد تا 4 سالگی رشد می کند باعث محافظت کودکان از بیماری های بسیاری می شود. در صورتی که این لوزه بیش از حد بزرگ شود، ممکن است مشکلاتی مانند اختلال در خواب، تنفس و … ایجاد شود. در این صورت متخصص گوش و حلق و بینی با جراحی آن را درمان می کند. اما گاهی ممکن است نیاز به درمان نداشته باشد و به مرور درمان صورت گیرد. انتخاب این مسئله به نظر پزشک بستگی دارد. بنابراین در انتخاب پزشک خود نهایت دقت را داشته باشید.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منابع: وب سایت اینترنتی جهانگیر قربانی، علی اصغر شیرازی و مجید نصیری، احمد ناظم بافقی