پونکسیون کمری چیست؟ و چه موقع انجام می شود؟

پونکسیون کمری چگونه انجام می‌شود؟

پونکسیون کمری یا سوراخ کمری (LP) ضربه زدن به ستون فقرات است که برای تشخیص یا درمان یک بیماری انجام می‌شود. برای این روش، پزشک یک سوزن توخالی را در فضای اطراف ستون فقرات (فضای سابراکنوئید) در قسمت پایین کمر وارد می‌کند تا مقداری مایع مغزی نخاعی (CSF) را خارج کند یا دارو تزریق کند. CSF از سلول‌ها، آب، پروتئین‌ها، قندها و سایر موادی تشکیل شده است که برای حفظ تعادل در سیستم عصبی ضروری هستند.

پونکسیون کمری به چه علت و در چه مواقعی انجام می‌شود؟

پونکسیون کمری به دلایل مختلفی انجام می‌شود. شایع‌ترین دلیل برداشتن مقدار کمی CSF برای آزمایش است. این می‌تواند در تشخیص اختلالات مختلف کمک کند. این مایع برای گلبول‌های قرمز و سفید خون، پروتئین و گلوکز (قند) آزمایش می‌شود. شفافیت و رنگ مایع نیز بررسی می‌شود که آیا باکتری، ویروس یا سلول‌های غیر طبیعی وجود دارد یا خیر. CSF اضافی در افرادی که تولید بیش از حد یا کاهش جذب مایع دارند نیز برداشته می‌شود.

تست پونکسیون کمری اغلب برای چه بیماری‌هایی انجام می‌شود؟

عمل پونکسیون کمری می‌تواند در تشخیص بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات مفید باشد، از جمله:

مننژیت التهاب غشای پوشاننده مغز و نخاع. التهاب معمولاً نتیجه یک عفونت ویروسی، باکتریایی یا قارچی است. آنسفالیت، التهاب مغز که معمولاً توسط ویروس ایجاد می‌شود. سرطان‌های خاصی که مغز و نخاع را درگیر می‌کنند. خونریزی در ناحیه بین مغز و بافت‌هایی که آن را می‌پوشانند (فضای سابراکنوئید).سردردهای خطرناک با علت ناشناخته پس از ارزیابی و در صورت لزوم تصویربرداری از سر، پونکسیون کمری می‌تواند برای تشخیص برخی شرایط التهابی که می‌تواند منجر به سردرد شود، انجام شود. میلیت، التهاب نخاع یا مغز استخوان. نوروسیفلیس، مرحله‌ای از سیفلیس که طی آن باکتری به سیستم عصبی مرکزی حمله می‌کند. سندرم گیلن باره، اختلالی که در آن سیستم ایمنی بدن به بخشی از سیستم عصبی حمله می‌کند.

بیماری‌های دمیلینه کننده بیماری‌هایی که به پوشش محافظی که رشته‌های عصبی خاصی را احاطه کرده است حمله می‌کنند. به عنوان مثال، مولتیپل اسکلروزیس یا پلی نوروپاتی دمیلینه حاد.

پونکسیون کمری و تومور کاذب مغزی

تومور کاذب مغزی که فشار خون داخل جمجمه ایدیوپاتیک یا IIH نامیده می‌شود. در این شرایط فشار داخل فضای زیر عنکبوتیه به دلایلی که مشخص نیست افزایش می‌یابد. پونکسیون کمری فقط در این شرایط پس از ارزیابی و تصویربرداری از سر انجام می‌شود. این‌ها بیماری‌هایی هستند که توسط پونکسیون کمری تشخیص داده می‌شوند.

هیدروسفالی و پونکسیون کمری

هیدروسفالی یک بیماری نادر که عمدتاً افراد مسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. افراد مبتلا به این بیماری معمولا علائمی از جمله؛ از دست دادن کنترل ادرار، مشکلات حافظه و راه رفتن ناپایدار دارند. برای بررسی اینکه آیا فشار CSF افزایش یافته است یا خیر، پونکسیون کمری انجام می‌شود.

خطرات پونکسیون کمر چیست؟

از آنجایی که این روش نخاع و مغز را درگیر می‌کند، گاهی عوارض زیر رخ می‌دهد:

مقدار کمی CSF می‌تواند از محل وارد کردن سوزن نشت کند. این می‌تواند باعث سردرد بعد از عمل شود. اگر نشت ادامه یابد، سردرد می‌تواند شدید باشد. همچنین خطر ابتلا به عفونت وجود دارد. زیرا سوزن سطح پوست را می‌شکافد و راهی برای ورود باکتری‌ها به بدن فراهم می‌کند. بی حسی کوتاه مدت پاها یا کمردرد احساس می‌شود. خطر خونریزی در کانال نخاعی وجود دارد. بسته به شرایط پزشکی خاص فرد، امکان وجود خطرات دیگری نیز وجود دارد. قبل از انجام عمل حتماً در مورد هر گونه نگرانی با پزشک خود صحبت کنید.

در حین پونکسیون کمر چه اتفاقی می‌افتد؟

عمل پونکسیون کمری می‌تواند به صورت سرپایی یا به صورت بستری در بیمارستان انجام شود. روش‌ها بسته به شرایط فرد و شیوه‌های پزشک متفاوت است. برخی از پزشکان ترجیح می‌دهند این روش را با استفاده از یک نوع اشعه ایکس به نام هدایت فلوروسکوپی انجام می‌دهند.

به طور کلی، پونکسیون کمری از فرآیند زیر پیروی می‌کند

فرد هر گونه لباس، جواهرات، یا سایر اشیاء را که می‌تواند در این روش تداخل ایجاد کند باید خارج کند. لباس مخصوص به فرد داده می‌شود تا بپوشد. قبل از شروع عمل یادآوری می‌شود که مثانه خود را خالی کنید. در حین پونکسیون کمری روی تخت معاینه به پهلو دراز بکشید در حالی که چانه را به سینه و زانوها را به سمت شکمتان جمع کنید. رائه دهنده با تزریق یک بی حس کننده موضعی، پوست را بی حس می کند. سپس یک سوزن توخالی از طریق پوست بی حس شده و به فضایی که CSF در آن قرار دارد وارد می‌شود.

در حین وارد کردن سوزن مقداری فشار احساس خواهید کرد، در حین وارد کردن سوزن باید کاملاً ثابت بمانید. در این مرحله ابتدا CSF جمع آوری می‌شود سپس اگر پزشک نیاز به تزریق دارو به کانال نخاعی داشته باشد، پس از جمع آوری CSF از طریق همان سوزن تزریق دارو را انجام می‌دهد. پس از انجام این روش، سوزن برداشته می‌شود و بانداژی روی محل تزریق گذاشته می‌شود. لوله‌های آزمایش برای آزمایش به آزمایشگاه منتقل می‌شوند. اگر در حین عمل احساس بی حسی، سوزن سوزن شدن، سردرد یا سبکی سر کردید، به پزشک اطلاع دهید.

مراقبت بعد از پونکسیون کمر چگونه است؟

تا زمانی که سر خود را بالا نیاوردید، مجاز خواهید بود از این طرف به آن طرف بچرخید. بعد از عمل از فرد خواسته می‌شود که مایعات زیادی بنوشد. این مایعات جایگزین CSF می‌شود که در حین ضربه زدن به ستون فقرات خارج شده است و احتمال ایجاد سردرد را کاهش می‌دهد.

همانطور که در ابتدا گفتیم پونکسیون کمر یک روش آزمایش است که از قسمت کمر انجام می شود. این آزمایش کم تهاجمی است و برای تشخیص بیماری‌های؛ مننژیت، سرطان‌ها، نوروسیفلیس، میلیت و تومورهای مغزی کاذب استفاده می‌شود. اکثر پزشکان اغلب این آزمایش را به صورت سرپایی انجام می‌دهند. عوارض خطرناکی ندارد اما باید توصیه‌های پزشک خود را بعد آن رعایت کنید.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع: محمد عیسایی، جراح ستون فقرات متخصص مغز و اعصاب