علل بیماری کیسه صفرا و درمان آن

بیماری های کیسه صفرا (عوارض، علائم و درمان آن)

بیماری کیسه صفرا

کیسه صفرا عضوی از بدن است که توجه کمی به آن داده می شود، همانطور که قلب و مغز انسان دارای اهمیت و نیازمند مراقبت است کیسه صفرا نیز نیازمند نگهداری و حفاظت از جانب فرد است، زیرا هرچند که شما عملکرد آن را احساس نمی کنید ولی در صورت بروز بیماری در این ناحیه متوجه مشکلات بیشماری خواهید بود.

کیسه صفرا چیست؟

صفرای تولد شده در کبد در کیسه ی صفرا نگهداری می شود، کیسه که در زیر کبد قرار گرفته است و بعد از خوردن غذا مقداری صفرا را از طریق مجاری صفراوی به داخل روده کوچک منتقل می کند، و در واقع نقش بسیار مهمی در هضم و جذب چربی های غذایی و مخصوصا غذاهای چرب دارد، ممکن است کیسه صفرا دچار مشکلاتی مانند سنگ های صفراوی ریز شود که معمولا بروز آنها بدون علامت است و ناراحتی و بیماری جدی برای فرد ایجاد نمی کند.

کیسه صفرا در زمان هایی که دچار مشکل عملکرد و آزادسازی صفرا شود دچار مسدود شدن مجاری شده و باعث بروز بیماری در بدن می شود.البته عوامل مختلفی وجود دارد که کیسه ی صفرا تهدید شده و دچار التهاب و مشکل شود:

برخی عوامل را به شما معرفی خواهیم کرد:

• سنگ صفرا

ایجاد سنگ های کوچک و ریز و یا وجود سنگ های بزرگ در کیسه صفرا می تواند مشکل ساز باشد.

این عارضه که با درد شدید در این ناحیه همراه است نیازمند مراجعه فوری به متخصص گوارش است.

• مشکل کولیک صفراوی

زمانی که سنگ صفراوی ایجاد انسداد در کیسه صفرا کند می تواند عاملی برای بیماری های صفراوی شود. کیسه صفرا در چنین حالتی دچار انسداد شده و دائما منقبض می شود، و در نتیجه با احساس درد شدید همراه است.

• بروز التهاب در کیسه صفرا

یکی از مهمترین مسائل در بروز این مشکل، مصرف الکل است. همچنین وجود عفونت ها و حتی تومور هایی که باعث ترشح بیش از حد صفرا می شوند عامل اصلی التهاب کیسه صفرا محسوب می شوند.

پرستار سالمند با علائم چنین بیماری هایی کاملا آشناست و می تواند به شما در این زمینه کمک کند. اما متأسفانه اطلاع رسانی در این زمینه بسیار کم بوده است. در این مطلب قصد داریم پس از معرفی کیسه صفرا و وظایفش در بدن، به بررسی بیماری ها و مشکلات مربوط به آن نیز بپردازیم.

وظیفه کیسه صفرا در بدن

کیسه صفرا یک عضو کوچک گلابی شکل در بدن می باشد که در قسمت زیرین کبد قرار گرفته و توسط مجراهایی به کبد، روده و معده متصل شده است. در هنگام صرف غذا، زمانی که مواد غذایی به معده وارد می شوند، کبد شروع به تولید صفرا می کند. صفرای تولید شده از طریق مجاری موجود به سمت کیسه صفرا هدایت شده و در داخل آن ذخیره می شود.

و اما صفرا مایعی زردرنگ است که به میزان زیادی به گوارش چربی و کربوهیدرات کمک می کند. در واقع این مایع که در داخل کیسه صفرا انباشته شده است در مواقع لازم از طریق مجرای مشترک بین کیسه صفرا و روده، به روده باریک می ریزد. مقدار زیادی از صفرا توسط روده باریک جذب شده و مقدار کمی از طریق مدفوع دفع می شود.

سالمند

اهمیت وجود کیسه صفرا در بدن

صفرا یکی از خلط های چهارگانه بوده و وجود آن در بدن ضروری است. ترکیبات اصلی آن، کلسترول، بیلی روبین و نمک های صفراوی می باشند. از ویژگی ها یا به عبارتی، وظایف آن در بدن می توان به لطیف و رقیق کردن خون و کمک به حرکت راحت تر آن در درون رگ ها اشاره کرد.

همچنین صفرا ایجاد اشتها می کند؛ به هضم چربی ها کمک کرده و با ورود به روده، احساس دفع را به وجود می آورد. صفرا اگر کم باشد موجب ضعیف شدن نبض و کاهش نشاط و اراده می شود.

دست و پا و علی الخصوص نوک انگشتان سرد می شوند. صفرای اضافی بدن در داخل کیسه صفرا ذخیره می شود تا در صورت نیاز در اختیار بدن قرار گیرد.

وجود کیسه صفرا در بدن موجب ایجاد سلامتی بیشتر و کیفیت عملکرد ارگان های مختلف می گردد. اما وجود آن ضروری نیست. در حقیقت انسان بدون کیسه صفرا هم می تواند به زندگی خود ادامه دهد. چون حتی بدون وجود آن نیز به نحوی قادر به ذخیره صفرای اضافی تولید شده خواهد بود.

به همین دلیل است که در هنگام بروز مشکلاتی از قبیل سنگ کیسه صفرا یا بیماری های دیگر، پزشک اقدام به جراحی و درآوردن کیسه صفرا از بدن می کند. در چنین شرایطی، مجاری صفراوی گشاد شده و کار کیسه صفرا را به عهده می گیرند.

بیماری های شایع کیسه صفرا در سالمندان

اگرچه کیسه صفرا جزو اندام های ضروری به شمار نمی رود اما بروز هر گونه بیماری در آن می تواند علاوه بر دردناک بودن موجب ایجاد مشکلات فراوانی در بدن شود. سالانه افراد زیادی به این مشکلات دچار شده و ناچار به جراحی کیسه صفرا می شوند.

برخی از بیمای های مربوط به کیسه صفرا که غالبا در دوران بزرگسالی و سالمندی بروز پیدا می کنند به شرح زیر می باشند:

• سنگ کیسه صفرا (کوله لیتیاز)

اگر به هر دلیلی میزان صفرا و چربی بیش از حد باشد کریستال هایی از جنس کلسترول یا رنگدانه و.. در داخل کیسه صفرا شکل می گیرند. این کریستال ها به مرور زمان به هم پیوسته و تشکیل سنگ می دهند.

سنگ هایی با اندازه های مختلف که ممکن است هم اندازه یک سنگریزه باشند یا به درشتی یک توپ گلف. این سنگ ها به سمت مجاری صفراوی حرکت کرده و ایجاد عفونت یا التهاب می کنند. سنگ کیسه صفرا شایع ترین بیماری صفراوی است که ممکن است با عوارضی همچون درد و تهوع همراه باشد.

• التهاب کیسه صفرا (کوله سیستیست)

زمانی که صفرا نتواند از کیسه صفرا خارج شود کیسه صفرا دچار التهاب خواهد شد. این مشکل ممکن است به دلایل متعددی رخ دهد که متداول ترین آنها وجود سنگ در مجاری صفراوی می باشد. وجود عفونت ها، مصرف الکل و همچنین تومورهایی که منجر به تولید بیش از حد صفرا می شوند نیز از دلایل دیگر بروز این مشکل به شمار می روند.

التهابات ایجاد شده در کیسه صفرا، این اندام را در برابر باکتری های عفونت زا بسیار آسیب پذیر می کند. همچنین ممکن است منجر به پارگی کیسه صفرا نیز گردد.

• سرطان کیسه صفرا

سرطان کیسه صفرا از دیگر مشکلات صفراوی است که نسبت به سایر بیماری ها شیوع کمتری دارد. اما اگر بروز پیدا کند می تواند به سایر اعضای بدن نیز منتقل شده و خطرآفرین باشد. البته اگر این بیماری به سرعت و در مرحله اولیه شناسایی شود امکان درمان وجود دارد.

اما متأسفانه از آنجا که معمولا یک عارضه بدون علامت است تشخیص آن نیز دشوار بوده و معمولا زمانی میسر می شود که بیماری پیشرفت کرده باشد.

• عفونت مجاری کیسه صفرا

عفونت کیسه صفرا یکی از خطرناکترین بیماری های صفراوی است و اگر به سرعت تشخیص داده نشود می تواند منجر به مرگ بیمار شود. عفونی شدن کیسه صفرا معمولا به دلیل گیر کردن سنگ در مجاری صفراوی اتفاق می افتد. تب، احساس درد در ناحیه شکم، تنگی نفس و مشکلات گوارشی از جمله علائم این بیماری می باشند.

• پارگی کیسه صفرا

پارگی کیسه صفرا ممکن است در اثر عوامل مختلف مانند التهاب یا عفونت کیسه صفرا و یا وارد شدن ضربه به ناحیه شکم ایجاد شود. این عارضه بسیار خطرناک است. زیرا در صورت عدم درمان سریع احتمال پخش شدن صفرای درون کیسه در داخل شکم و انتقال آن به خون وجود دارد.

این امر می تواند منجر به عفونی شدن خون و وارد شدن شوک به بدن گردد. پارگی کیسه صفرا معمولا با درد شدیدی همراه است و فرد مبتلا را به بیمارستان می کشاند.

مهم ترین علائم بیماری های کیسه صفرا

هر کدام از بیماری های کیسه صفرا می توانند علائم متفاوتی را از خود نشان دهند. یا حتی در برهه ای از زمان کاملا بدون علامت باشند. اما به طور کلی، برخی از نشانه های مهمی که می توانند زنگ هشداری برای بروز مشکلات صفراوی باشند عبارتند از:

• دردهای شکمی تیز و شدید (ممکن است دردها به ناحیه کمر و شانه راست نیز منتقل شوند.)
• احساس پر بودن شکم و ایجاد درد بعد از خوردن غذا، مخصوصا غذاهای چرب
• دردهایی که با کشیدن نفس عمیق شدت پیدا می کنند.
• درد قفسه سینه
• حالت تهوع و استفراغ
• تب و لرز
• سوزش سر دل
• تغییر رنگ غیر طبیعی مانند زرد شدن پوست و یا چشم ها
• سوء هاضمه

بیمار گوارشی

مشکلات کیسه صفرا چه کسانی را بیشتر تهدید می کنند؟

مشکلات صفراوی معمولا قابل پیش بینی نیستند. اما برخی از افراد بیش از سایرین در معرض خطر ابتلا به این بیماری ها قرار می گیرند. سالمندان، علی الخصوص بانوانی که بالای 50 سال سن دارند از جمله این افراد آسیب پذیر به شمار می روند.

سالمندانی که از خدمات پرستاری در منزل بهره مند هستند در صورت ابتلا، با سرعت بیشتری مورد شناسایی و درمان قرار می گیرند. سنگ کیسه صفرا ممکن است در اثر عوامل ژنتیکی نیز ایجاد شود.

بنابراین چنانچه پدر و مادر یا برخی از اعضای خانواده شما دچار این عارضه هستند بهتر است با پزشک مشورت کنید و در صورت نیاز با انجام آزمایشاتی از سالم بودن کیسه صفرای خود مطمئن شوید.

برخی از فاکتورها مانند چاقی، دیابت، مصرف قرص های ضدبارداری، کاهش وزن سریع و مصرف الکل می توانند احتمال خطر بروز بیماری های کیسه صفرا را افزایش دهند.

آزمایشات متداول جهت تشخیص بیماری های کیسه صفرا

اگر برخی از علائم ذکر شده را دارید یا به دلیل داشتن زمینه ژنتیکی نگران عدم سلامت کبد و کیسه صفرای خود هستید بهتر است به پزشک مراجعه کنید. احتمالا پزشک متخصص برای اطمینان از وجود بیماری کیسه صفرا و همچنین تشخیص نوع و علت آن از آزمایشات زیر استفاده می کند:

1. سونوگرافی شکمی که آسان ترین راه جهت تشخیص بیماری های صفراوی است.
2. آندوسکوپی که طی آن یک دوربین به داخل روده و کیسه صفرا فرستاده می شود تا از آنها عکس بگیرد.
3. کولانژیوپانکراتوگرافی که به دو روش رتروگراد آندوسکوپی و یا رزونانس مغناطیسی انجام می شود و می تواند تصاویری واضح از درون کیسه صفرا و اندام های مرتبط با آن به دست بدهد.
4. اسکن HIDA که طی آن ماده رنگی داخل وریدی به درون کیسه صفرا تزریق می شود. اگر مشکل بازگشت صفرا از کیسه صفرا به کبد وجود داشته باشد از طریق اسکن مشخص خواهد شد.

سیستم گوارش

چگونه می توان از بیماری کیسه صفرا پیشگیری کرد؟

برخی از فاکتورهای ریسک و عوامل زمینه ساز بروز مشکلات صفراوی را به شما معرفی کردیم. طبیعتا اجتناب از این موارد می تواند گام مؤثری در جهت پیشگیری از بروز این مشکلات باشد. به عنوان مثال از مصرف الکل بپرهیزید.

اگر چاق هستید به فکر کاهش وزن اصولی باشید. اگر دیابتی هستید به فکر درمان و کنترل آن باشید. غذاهای سالم بخورید و مطمئن باشید به میزان نیاز از سبزیجات و میوه و غلات در رژیم غذایی خود استفاده می کنید.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع:

امیر طاهری، فوق تخصص گوارش

اینترنت