علائم انحراف فک و دندان راههای تشخیص و درمان آن

تشخیص و درمان انحراف، کجی و ناهنجاری فک

اندربایت، فک یا دندان‌های پایین تا حد زیادی به سمت جلو آمده‌اند، این وضعیت باعث می‌شود تا دندان‌های ردیف پایین در جلوی دندان‌های ردیف بالا قرار بگیرند.

کراس بایت

کراس بایت یا بایت معکوس، هنگامی رخ می‌دهد که دندان‌های ردیف بالا در داخل دندان‌های ردیف پایین قرار می‌گیرند که ممکن است باعث طبقه طبقه شدن دندان و رشد نامیزان فک شود. بیماران معمولاً هنگام بستن دهان فک پایینشان را به سمت جلو و یا اطراف حرکت می‌دهند. این قرارگیری نادرست دندان‌ها روی‌ هم سبب عملکرد نادرست فک پایین و گاهی نامتقارن بودن صورت می‌شود.

جلو آمدگی دندان‌های جلویی ردیف بالا

اوربایت به وجود می‌آیند شامل لبخند لثه‌ای، جلو آمدن لب‌ها و پوسیدگی بیش‌ از حد دندان‌های پیشین می‌شوند.

شلوغی و به‌ هم‌ ریختگی دندان‌ها

به‌ هم‌ ریختگی دندان‌ها هنگامی رخ می‌دهد که فضای کافی برای رویش دندان‌ها وجود نداشته باشد. این وضعیت شایع‌ترین علت برای روی آوردن به درمان ارتودنسی در اکثر افراد است. شلوغی و به‌ هم‌ ریختگی دندان‌ها نه‌ تنها از نظر ظاهری نامطلوب است بلکه همچنین با بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان ارتباط دارد، زیرا تمیز کردن دندان‌هایی که روی‌ هم قرارگرفته‌اند کاری دشوار است.

اپن بایت

اپن بایت قرار می‌گیرد که در آن دندان‌های جلویی بالا و پایین به هم نمی‌رسند و روی یکدیگر قرار نمی‌گیرند. اپن بایت ممکن است موجب بروز عاداتی ناخواسته از جمله زبان زدن به دندان‌ها یا مکیدن انگشت شود. ارزیابی و درمان انحراف فک به‌ موقع از موارد مهم و ضروری برای اصلاح اپن بایت می‌باشند.

مطابق نبودن میدلاین دندانی

مکیدن انگشت در کودکی

علائم

با توجه به طبقه‌بندی انحراف و ناهنجاری‌ ها و کجی فک، علائم این ناهنجاری ‌ها ممکن است خفیف یا شدید باشند. علائم عمده‌ی این ناهنجاری‌ ها عبارت‌اند از:

• نامرتبی دندان‌ها
• تغییر فرم صورت
• گاز گرفتن مکرر داخل لپ‌ها یا زبان
• مشکلاتی در جویدن و گاز زدن
• مشکلاتی در صحبت کردن، مانند نوک زبانی صحبت کردن
• نفس کشیدن بیشتر از راه دهان تا از راه بینی

مشکلات

در اینجا به چند مورد از مشکلات ناشی از ناهنجاری و انحراف فک اشاره می‌کنیم:

• خطر پوسیده شدن دندان: یک ناهنجاری فک اغلب منجر به خوردگی ناخواسته‌ای در دندان‌ها می‌شود. خوردگی و سایش مداوم دندان‌ها می‌تواند موجب ساییدگی و پوسیده شدن دندان‌ها شود.
• سلامت دهان و دندان: یک ناهنجاری و انحراف فک می‌تواند به خاطر شلوغی و به‌ هم‌ ریختگی دندان‌ها به وجود آید. وقتی تعداد زیادی از دندان‌ها در یک فضای بسیار کمی رشد می‌کنند و روی‌ هم قرار می‌گیرند، در نتیجه تمیز کردن درست و مناسب دندان‌ها و لثه‌ها کاری دشوار خواهد بود. در مقابل، تمیز کردن دندان‌های ردیف و مرتب کاری آسان‌تر می‌باشد.
• خطر ابتلا به اختلال مفصل فکی گیجگاهی:انواع به خصوصی از مشکلانت و ناهنجاری‌ های فک ممکن است باعث بالا رفتن خطر ابتلا به اختلال مفصل فکی گیجگاهی (TMJ) شود.

درمان ناهنجاری ‌های فک

اکثر افرادی که دچار مشکلات خفیف فکی هستند به هیچ درمانی نیاز نخواهند داشت. اگر چه، در صورتی‌ که این ناهنجاری شدید باشد، متخصص دندانپزشک ممکن است شما را به یک متخصص ارتودنسی ارجاع دهد. متخصص ارتودنسی با توجه به نوع ناهنجاری فک شما، می‌تواند درمان‌های مختلفی را به شما پیشنهاد کند. این درمان‌ها عبارت‌اند از:

• سیم‌کشی دندان برای اصلاح موقعیت و حالت دندان‌ها
• کشیدن دندان برای اصلاح شلوغی و به‌ هم‌ ریختگی دندان‌ها
• فرم دهی، باندینگ یا روکش کردن دندان‌ها
• جراحی برای فرم دهی یا کوتاه‌تر کردن فک
• سیم‌ها یا قطعاتی برای ثابت نگه‌داشتن استخوان فک

درمان ارتودنسی

ارتودنسی می‌تواند ترتیب و ردیف دندان‌ها و فک‌ها را اصلاح کند و همچنین می‌تواند به فرد کمک کند تا احساس بهتری نسبت به ظاهر خود داشته باشد. متخصصین ارتودنسی از ابزارهای مختلفی برای حرکت دادن دندان‌ها و گاهی فک‌ها، به سمت موقعیت مناسبشان استفاده می‌کنند. دسته‌های کلی وسایل و ابزارهای ارتودنسی شامل دستگاه‌های فانکشنال (عملکردی) و ثابت می‌شوند.

• دستگاه‌های فانکشنال: از فعالیت عضلانی هنگام صحبت کردن، غذا خوردن و بلعیدن برای ایجاد نیروهایی جهت حرکت دادن دندان‌ها و مطابق کردن فک‌ها استفاده می‌کنند. برخی از وسایل فانکشنال متحرک هستند، در حالی‌ که برخی دیگر از آن‌ها به دندان وصل می‌شوند. یک دستگاه فانکشنال ممکن است بین دندان‌های بالا و پایین قرار بگیرد (یک تراشه) یا ممکن است در پهنای دهان در بین دندان‌های آسیاب قرار بگیرد و استخوان را به سمت بیرون فشار دهد.
• وسایل ثابت ارتودنسی: وسایل ثابت ارتودنسی مجموعه‌ای از سیم‌ها و براکت‌هایی هستند که به دندان‌ها چسبانده می‌شوند. این وسایل را بریس‌ها یا سیم‌کشی‌های دندانمی‌نامند. در طی یک دوره‌ی 24 تا 28 ماهه، سیم‌هایی که به دندان‌ها بسته و تنظیم‌ شده‌اند به‌ تدریج نیرویی را به دندان‌ها وارد می‌کنند که باعث به حرکت درآوردن آن‌ها می‌شود (حرکت استخوانی).
• ریتینرها یا نگه‌دارنده‌های ارتودنسی: وسایل متحرکی هستند که از پلاستیک فرم گرفته و سیم ساخته می‌شوند. این وسایل باعث می‌شوند که دندان‌ها بعد از برداشتن سیم‌کشی‌ها از دهان، در جای جدید خود باقی بمانند. اگر دندان‌ها شروع به بازگشت به موقعیت قبلی خود کنند (بازگشت ارتودنسی)، متخصص ارتودنسی ممکن است یک ریتینر یا سیم نگه‌دارنده‌ی کوتاهی را در پشت بعضی از دندان‌ها وصل کند. این سیم، دندان را در جای خود نگه خواهد داشت.

جراحی فک

جراحی ارتوگناتیکنیز می‌شناسند، انحراف و ناهنجاری‌های دیگر استخوان فک را اصلاح می‌کند و فک‌ها و دندان‌ها را منظم و ردیف می‌سازد تا عملکردی بهتر و مناسب‌تر داشته باشند. انجام این اصلاحات ممکن است همچنین موجب بهبودی در ظاهر صورت شود. اگر مشکلی فکی داشته باشید که نمی‌توان آن را تنها با استفاده از درمان ارتودنسی اصلاح کرد، جراحی فک می‌تواند یک روش اصلاحی مؤثر باشد. در اکثر موارد شما باید قبل از جراحی و در حین دوره بهبودی بعد از جراحی تا زمان کامل شدن بهبودی و ردیف شدن فک و دندان‌ها، از درمان‌های ارتودنسی استفاده کنید. زمان مناسب برای جراحی فک هنگامی است که رشد فرد متوقف می‌شود که معمولاً در حدود سنین 14 تا 16 سال برای خانم‌ها و 17 تا 21 سال برای آقایان می‌باشد.

در ادامه به بعضی از علت های انحراف فک و دندان که به آن اشاره می کنم که می تواند تکمیل کننده مطالب این مقاله شود

جابجایی،انحراف، عقب و جلو بودن فک در اکثر موارد ارثی است. گاهی در اثر تفاوت بین اندازه فک بالا و پایین یا بین فک و دندان به‌ هم فشردگی دندان‌ها مشاهده می‌شود یا الگوی جفت شدن دندان‌ها ناهنجار و غیرطبیعی می‌شود.

دیگر علل جابجایی،انحراف، عقب و جلو بودن فک عبارت‌اند از:

• عادت‌های دوران کودکی مانند مکیدن انگشت شست، زبان زدن دندان، مکیدن پستانک پس از 3 سالگی و استفاده طولانی مدت از شیشه شیر.
• دندان اضافی، افتادن دندان، دندان نهفته یا غیرطبیعی بودن شکل دندان‌ها
• پر کردن دندان‌ یا تاج دندان به شیوه‌ای نامناسب
• جا‌به‌جا شدن فک در اثر شکستگی در سانحه‌های شدید
• تومورهای دهان و فک

بدشکلی و ناهنجاری های فک مانند انحراف،جابجایی و جلو و عقب بودن فک به عارضه‌های غیرطبیعی گوناگون در ناحیه فک اشاره دارد. این عارضه‌ها را در صورت ملایم بودن معمولاً می‌توان با مداخله‌های دندانپزشکی و ارتودنسی اصلاح کرد. اما برطرف کردن ناهنجاری‌های شدیدتر نیاز به انجام عمل جراحی توسط جراحی مجرب دارد. مشکلات جدی‌تر ارثی و مادرزادی هستند یا در اثر بروز سانحه پیش می‌آیند. بخشی از فک غالباً اندازه‌ای غیرطبیعی دارد و چهره فرد به همین دلیل ناخوشایند به نظر می‌رسد؛ به علاوه جابجایی،انحراف، عقب و جلو بودن فک و عدم درمان جلو بودن فک بالا در گفتار، خوردن، جویدن، لبخند زدن و نفس کشیدن اختلال ایجاد می‌کند.

و نیز در ادامه 7 نوع بدشکلی فک را توضیح می‌دهم:

1. ماکروژنیا: بزرگتر از حد طبیعی بودن چانه باعث می‌شود بینی و چشم‌ها بسیار کوچک به نظر برسد. این اختلال را می‌توان با کوتاه کردن یا عقب بردن چانه و بستن فاصله بین دندان اصلاح کرد.

2. میکروژنیا: کوچکتر از حد طبیعی بودن چانه باعث می‌شود بینی و چشم‌ها بسیار بزرگ به نظر برسد. این اختلال را می‌توان طی عمل جراحی ارتودنسی با اضافه کردن بافت اصلاح کرد.

3. ماکروژناتیا: در این حالت رشد بیش از اندازه فک پایین باعث جلو بودن فک پایین از فک بالا می‌شود. این اختلال را می‌توان طی عمل جراحی با کاهش استخوان اضافی اصلاح نمود.

4. میکروژناتیا: در این حالت فک به اندازه کافی رشد نکرده و کوچک است. عقب بودن فک را می‌توان با ارتودنسی دندانهای فاصله دار زودهنگام و مراجعه به موقع به پزشک، برای مرتب کردن دندان‌ها و انجام عمل جراحی برای جلو بردن چانه اصلاح نمود.

5. اختلال‌های فکی دندانی یا مال اکلوژن: طول بیش از اندازه فک بالا باعث می‌شود، هنگام لبخند زدن بخش اعظم لثه‌ها دیده شود. این حالت را می‌توان طی عمل جراحی با کوتاه کردن و شکل دادن و پس از آن به کمک ارتودنسی فک بالا و پایین برای منظم و هم‌ راستا کردن آن و جابجایی فک اصلاح نمود.

6. بلند بودن فک بالا: رشد بیش از اندازه چانه باعث بیش از حد کوچک به نظر رسیدن بینی و چشم‌ها می‌شود. این عارضه را می‌توان طی عمل جراحی با کوتاه کردن یا عقب بردن چانه درمان کرد.

7. کوتاه بودن فک بالا: فک بالا در این حالت متناسب با صورت نیست و بسیار کوتاه است، در نتیجه ممکن است دندان‌ها دیده نشود و مرتب روی هم قرار نگیرد. این بدشکلی را، چه یک نقص مادرزادی باشد، چه پی‌آمد یک سانحه می‌توان در ابتدا با عمل جراحی بلند کردن فک و سپس ارتودنسی دندان که شامل ارتودنسی ثابت دندان یا متحرک می‌شود برای منظم و هم‌راستا کردن فک بالا و پایین درمان نمود. متاسفانه امکان انجام درمان تک فکی و یا درمان چند دندان در ارتودنسی وجود ندارد، به عنوان مثال ارتودنسی فک بالا و یا فک پایین، زیرا حرکت دادن هر دندان مستلزم هماهنگی تمامی دندانهای هر دو فک می باشد.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی