سنگ کیسه صفرا و درمان آن

سنگ کیسه صفرا

بسیاری از مردم تا زمانی که مشکلی برای کیسه صفرایشان به وجود نیاید، شناخت چندانی از ساختار، کارکرد و نحوه مراقبت از کیسه صفرا ندارند. اگر کیسه صفرا دچار مشکل شود، درد شدیدی به وجود آورده و به اقدام فوری نیاز خواهد داشت. کیسه صفرا عضو کوچکی است که در سمت راست بالای شکم، درست زیر کبد شما قرار دارد. این عضوی از بدن است که صفرا را ذخیره می کند. صفرا نیز مایعی به رنگ سبز مایل به زرد است که به هضم کمک می کند. مشکلات کیسه صفرا معمولاً زمانی رخ می دهد که چیزی مجرای صفراوی خود را مسدود می کند، مانند سنگ کیسه صفرا. بیشتر سنگ های صفراوی زمانی ایجاد می شوند که موادی مانند کلسترول در صفرا یافت می شوند. سنگ کیسه صفرا بسیار شایع و به طور معمول بدون علامت است. با این حال، حدود 10 درصد از افرادی که سنگ کیسه صفرا در آنها تشخیص داده شده است، در عرض 5 سال علائم قابل توجهی پیدا می کنند. در ادامه با ما همراه باشید تا از نقطه نظر مهم ترین سرفصل ها همچون علائم، روش های درمان و عوارض بعد از سنگ کیسه صفرا آشنا گردید. همچنین به بررسی این پرسش های مهم نیز خواهیم پرداخت که آیا ابتلا به سنگ کیسه صفرا در زنان شایع تر از مردان است؟ و اینکه ارتباط این بیماری با کاهش وزن چیست.

کیسه صفرا کجاست؟

کیسه صفرا، دستگاهی به طول 10 سانتی‌متر در بالای سمت راست شکم است. این دستگاه گلابی‌ شکل است و از سه قسمت مشخص تشکیل می‌شود: بن،بدنه و گردنه. کیسه صفرا، قبل از غذا ممکن است مانند یک بادکنک خالی، صاف باشد اما پس از غذا به شکل یک گلابی دربیاید. کیسه صفرا، ظرفیت ذخیره 30 تا 50 میلی‌لیتر صفرا را دارد. لذا این سوال که کیسه صفرا در سمت راست است یا چپ و یا در کدام قسمت بدن قرار دارد باید گفت بالای سمت راست شکم قرار داد.

چه زمانی کیسه صفرا نیاز به عمل دارد؟

اینکه چه موقع کیسه صفرا را باید عمل کرد، زمانی نیاز به عمل عمدتاً دارد که بیمار علائم داشته باشد. که معمولاً به شکل علائم درد شکم در قسمت میانه یا سمت راست شکم و بالای شکم و در بعضی اوقات به سمت خلف یا ناحیه پشت هم انتشار پیدا می کند؛ می تاون گفت بیمار نیاز به عمل سنگ کیسه صفرا دارد.

سنگ کیسه صفرا کی باید عمل شود و چه اندازه سنگ صفرا نیاز به جراحی دارد باید گفت که وقتی سنگ درواقع مشاهده می شود، معمولاً براساس اینکه تعداد سنگ که چند عدد باشد و چقدر حجم کیسه صفرا را اشغال کرده باشد و در سنگ های بالای 3 سانتیمتر هستند، نیاز به عمل دارند.

آیا سنگ کیسه صفرا حتما باید عمل شود؟

سنگ کیسه صفرا براساس اینکه در سونوگرافی دیده می شود؛ اگر که مریض علائم واضح داشته باشد که مربوط به کیسه صفرا باشد، حتماً باید عمل بشود. اما در صورتی که علائم واضح نداشته باشد، ولی در سونوگرافی علائمی دیده بشود، حتماً باید توسط پزشک معاینه شود و علائم آن بررسی شود و بعد از بررسی تصمیم به این گرفته شود که آیا عمل انجام بشود یا خیر.

عوارض عمل نکردن کیسه صفرا

اگر سنگ کیسه صفرا را عمل نکنیم، به مرور در کیسه صفرا تجمع پیدا می کند، ترشحات غلیظ تر می شود و ممکن است تعداد سنگ بیشتر شود. در مواردی که کیسه صفرا خروجی صفرا در آن بسته می شود، در این مواقعه باید به شکل اورژانسی عمل کیسه صفرا انجام بشود. لذا بهتر است شرایط را به سمت اورژانسی بود پیش نبریم.

کار کیسه صفرا چیست؟

وظیفه کیسه صفرا، مسئولیت ذخیره صفرا یا زردآب را بر عهده دارد و به بدن کمک می‌کند تا چربی‌هایی را که مصرف کرده‌ایم، هضم کند. کیسه صفرا عامل تولید صفرا نیست. در واقع، هنگامی که غذا می‌خوریم، کبد، صفرا تولید کرده و آن را از طریق لوله صفرا به روده باریک منتقل می‌کند. اگر روده باریک کار خود را به‌خوبی انجام دهد، بخش عمده صفرا به کیسه صفرا منتقل شده و در آن ذخیره می‌شود.

اگر غذای پر چرب بخوریم، کیسه صفرا، زردآب را به روده باریک خواهد فرستاد تا با غذایی که هنوز به‌طور کامل هضم نشده است، ترکیب شود. صفرا، به هضم چربی کمک می‌کند اما وجود خود کیسه صفرا الزامی نیست. برداشتن کیسه صفرا پیامد منفی جدی برای سلامت فرد ندارد اما ممکن است به بروز اسهال و هضم ناقص چربی منجر شود.

فیلم جراحی کیسه صفرا (انمیشن)

در این ویدئو نحوه جراحی عمل برداشتن کیسه صفرا توضیح داده شده است. پیشنهاد می کنم این ویدئو را تا انتها ببینید تا با نحوه جراحی آن آشنا شوید.

کیسه صفرا چه علائمی دارد؟

برای درک علائم سنگ کیسه صفرا باید به بررسی ریشه‌ های این علامت با توجه به تنوع مشکلات ایجاد شده توسط سنگ کیسه صفرا پرداخته شود. در ادامه ریشه ها و علایم کیسه صفرا عبارتند از:

• صفرای حاوی کلسترول بیش از حد است.

به طور معمول، صفرا حاوی مواد شیمیایی کافی برای حل کردن کلسترول دفع شده توسط کبد است. اما اگر کبد شما بیش از مقداری که صفرا می تواند حل کند، کلسترول دفع کند، کلسترول اضافی ممکن است به کریستال و در نهایت به سنگ تبدیل شود. این امر مخصوصاً بعد از مصرف غذا های پرچرب و سنگین بیش از پیش خود را نشان می دهد. چرا که معمولاً حدود 2 تا 3 ساعت بعد از مصرف غذا های حجیم و پرچرب، درد به صورت متناوب در ناحیه فوقانی و راست شکم تا پشت و بین کتف ها احساس می شود.

• صفرا حاوی بیلی روبین بیش از حد است.

بیلی روبین یک ماده شیمیایی است که وقتی بدن شما گلبول های قرمز را تجزیه می کند، تولید می شود. برخی شرایط باعث می شود کبد شما بیش از حد بیلی روبین تولید کند، از جمله سیروز کبدی، عفونت مجاری صفراوی و برخی اختلالات خونی. ماده بیلی روبین اضافی باعث تشکیل سنگ کیسه صفرا می شود.

• کیسه صفرا به درستی تخلیه نمی شود.

اگر کیسه صفرا به طور کامل یا اغلب به اندازه کافی تخلیه نشود، ممکن است صفرا بسیار غلیظ شود و به تشکیل سنگ کیسه صفرا کمک کند. در این حالت سنگ کیسه صفرا باعث عدم تخلیه شده و موجبات التهاب کیسه صفرا را فراهم می آورد که بیمار در این حالت ممکن است دردی مداوم و شدید و البته بدون وقفه را تا حتی 24 ساعت را تجربه کند. در این صورت وضعیت بیمار کاملاً اورژانسی بوده و به عمل فوری نیاز دارد. در ادامه علاوه بر موارد یاد شده، سایر علائمی که نشان از ابتلا به سنگ کیسه صفرا دارد عبارتند از:

• حالت تهوع یا استفراغ

بیماری مزمن کیسه صفرا ممکن است باعث مشکلات گوارشی مانند رفلکس اسید و گاز شود.

• تب یا لرز

این ممکن است نشانه عفونت باشد و باید فورا درمان شود.

• اسهال

اسهال مزمن بیش از چهار بار مدفوع در روز به مدت حداقل 3 ماه اتفاق می افتد.

• زردی

رنگ زرد پوست، ممکن است نشانه بلوک یا سنگ در مجرای صفراوی مشترک باشد.

• ناهنجاری مدفوع

مدفوع با رنگ روشن تر نشانه احتمالی بلوک مجرای صفراوی مشترک است.

• ادرار تغییر رنگ داده

ادرار تیره نشانه بالقوه بلوک مجرای صفراوی مشترک است.

علائم پر شدن کیسه صفرا چیست؟

حال با شناسایی علائم مربوط به وجود سنگ کیسه صفرا، نوبت به بررسی این پرسش می رسد که اصولاً پر شدن کیسه صفرا چگونه اتفاق افتاده و چه علائمی دارد. در ابتدای امر باید به این نکته اشاره کرد که کیسه صفرا به دو صورت توسط سنگ پر می شود. اولین مورد به تشکیل یک سنگ واحد بزرگ باز می گردد که که گاها ممکن است اندازه آن تا حدود 3 سانتی متر نیز برسد. در حالت دوم کیسه صفرا ممکن است توسط سنگ های ریز متعدد پر شود. در این وضعیت بدون توجه به اینکه یک سنگ واحد یا تعدادی سنگریزه موجبات مسدود شدن کیسه را فراهم کنند، صفرا از کیسه خارج نشده و در نتیجه جمع شدن صفرا درون کیسه، عفونت پدیدار می شود.

همچنین علاوه بر این عارضه پر شدن کیسه صفرا می تواند باعث مرگ بافت کیسه صفرا (گانگرن) شود. این عارضه شایع ترین نقیصه به ویژه در میان افراد مسن، کسانی که منتظر درمان هستند و افراد مبتلا به دیابت، است. این امر می تواند منجر به پارگی در کیسه صفرا شود یا ممکن است باعث ترکیدن کیسه صفرا شود. پس پارگی کیسه صفرا نیز ممکن است ناشی از تورم کیسه صفرا، عفونت یا مرگ بافت باشد.

علائم سنگ کیسه صفرا در زنان

آمار های جهانی نشان می ‌دهد که میزان ابتلای زنان به سنگ کیسه صفرا نسبت به مردان دو تا سه برابر بیشتر است. مخصوصاً زنان باردار بیشتر از سایر گروه ها در معرض خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا هستند. این امر نیز مستقیماً به میزان و نوع ترشح هورمون های زنانگی در دوران بارداری مربوط است که در نتیجه خطر ابتلا به عارضه فوق را افزایش می دهد. در خصوص علائم ابتلا به سنگ کیسه صفرا در زنان نیز باید به این نکته اشاره کرد که تفاوت چندانی میان مردان و زنان در این مورد وجود ندارد، و همچون موارد قبل چنانچه یک خانم به سنگ کیسه صفرا مبتلا شود در معرض عوارض یاد شده در قسمت های قبل نیز است.

عوارض برداشتن سنگ کیسه صفرا در زنان

همچون موارد یاد شده در بخش‌های گذشته، عوارض برداشتن سنگ کیسه صفرا در زنان نیز مشابه مردان است. بنابراین زنانی که بخواهند عمل جراحی سنگ کیسه صفرا داشته باشند باید کیسه صفرا را نیز از بدن خود خارج کنند، که باز هم با توجه به مکانیزم یکسان کیسه صفرا در زنان و مردان نمی توان عارضه خاصی را برای زنان بعد از برداشتن سنگ کیسه صفرا و خارج کردن کیسه از بدن متصور شد.

اگر کیسه صفرا داشته باشیم چه باید کرد؟

از جمله شایع ترین علائم سنگ کیسه صفرا مربوط است به درد در ناحیه مرکزی یا فوقانی راست شکم که معمولا به سمت پشت یا بین دو کتف احساس دردی نمایان شده و حالت تیر کشیدن به بیمار مبتلا به سنگ کیسه صفرا دست می دهد. در صورت مشاهده شدن هر یک علائم یا علائمی که اشاره شد باید با مراجعه به پزشک خانواده یا پزشک عمومی شروع کنید. اگر پزشک تشخیص دهد که شما مشکوک به سنگ کیسه صفرا هستید، این توصیه وجود دارد که برای انجام آزمایش سونوگرافی و و دیگر اقدامات تشخیصی اقدام کنید. از آنجایی که قرار ملاقات ها می توانند مختصر باشند، و از آنجا که اغلب اطلاعات زیادی برای پوشش دادن وجود دارد، ایده خوبی است که به خوبی برای مشورت با پزشک آماده باشید. اطلاعاتی وجود دارد که به شما کمک می کند تا آماده شوید، و اینکه از پزشک خود چه انتظاری دارید، عبارتنداز:

آنچه شما می توانید انجام دهید:

• از هرگونه محدودیت قبل از ملاقات با پزشک مطلع باشید. حتماً از قبل بپرسید که آیا کاری وجود دارد که باید انجام دهید، مثلاً رژیم غذایی خود را محدود کنید.
• هر علائمی را که تجربه می کنید، از جمله علائمی که ممکن است به دلیل تعیین وقت ملاقات نامرتبط به نظر برسد، با پزشک در میان بگذارید.
• اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله استرس های عمده یا تغییرات اخیر زندگی را با دکتر مطرح کنید.
• فهرستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل هایی که مصرف می کنید، ارائه کنید.
• یکی از اعضای خانواده یا دوست را با خود همراه کنید. گاهی اوقات درک تمام اطلاعات ارائه شده در یک قرار با پزشک دشوار است. همراه شما ممکن است مواردی را که احتمالا از قلم انداخته اید یا فراموش کرده اید را یادآوری کند.
• - نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی
• منبع سعید شمس فوق تخصص جراحی