تمرینات توانبخشی برای دیسک کمر بدون نیاز به جراحی

دیسک کمر خفیف و شدید، علائم و درمان بدون جراحی با طب فیزیکی و توانبخشی

غالباً افراد میانسالی که فعالیت‌های شدید انجام می‌دهند به فتق دیسک کمر مبتلا می‌شوند اما در بسیاری از موارد به سرعت این اتفاق نمی‌افتد. عموماً فتق دیسک کمر در قسمت تحتانی کمر (ستون فقرات کمری) به وجود می اید. در برخی موارد این اختلال بر گردن (ستون فقرات گردنی) تأثیر می‌گذارد اما به ندرت در قسمت مسانی کمر (ستون فقرات صدری) اتفاق می افتد.

با این که فتق دیسک در برخی موارد بسیار دردناک است اما بسیاری از مردم پس از چند هفته یا چند ماه با کمک روش‌های درمانی غیر جراحی بهبود می‌یابند.

در مراحل اولیه بیماری، فتق دیسک کمر با گزینه‌ها کم تهاجمی قابل درمان است. البته اگر دیسک کمر شما به درمان مقاوم بود یا درد بسیار زیادی داشت متخصصین کمر و ستون فقرات ما با تخصص خود در این زمینه می‌توانند با روش‌های درمانی غیر تهاجمی به شما در بهبود درد کمر کمک کند.
متخصص طب فیزیکی می‌تواند با کمک درمان‌های فیزیکی به شما در درمان این بیماری کمک کند. ما در ارائه روش‌های درمانی دیسک کمر که نسبت به روش‌های جراحی کم تهاجمی‌تر هستند پیشرو هستیم.

فتق دیسک کمر چیست؟

ستون فقرات از استخوان‌هایی که مهره نامیده می‌شود تشکیل شده است که نخاع و ریشه‌های عصب را در بر گرفته و از آنها محافظت می‌کند. مهره‌ها به وسیله دیسک‌های بین مهره‌ای از هم جدا شده‌اند. دیسک بین مهره‌ای مانند بالشت که ضربه را جذب می‌کند عمل کرده و باعث افزایش انعطاف پذیری ستون فقرات می‌شود. این دیسک‌ها از ژل‌های نرم (نوکلئوس پولپوزوس) که با حلقه سخت‌تری از غصروف فیبروزی (آنولوس فیبروز) احاطه شده‌اند تشکیل شده است.

در مراحل ایجاد دیسک و فتق دیسک، این عارضه زمانی اتفاق می افتد که نوکلئوس پولپوزیس که نرم است برآمدگی پیدا کرده و به کانال نخاع نفوذ می‌کند. این برآمدگی معمولاً به عنوان دیسک برآمده یا دیسک پاره شده شناخته می‌شود و عارضه‌ای است که می‌تواند ریشه عصب را فشرده ساخته و به آن آسیب برساند.

بیشتر دیسک‌های کمر بین چهارمین و پنجمین مهره کمری یا بین مهره پنجم کمر و استخوان خاجی اتفاق می افتد. فتق دیسک گردن غالباً بین مهره پنجم و مهره ششم گردن یا بین مهره ششم و هفتم مهره‌های گردن به وجود می‌آید.

مشکلات دیسک کمر چگونه و به چه علتی بروز می‌کنند؟

در سنین بزرگسالی دیسک بین مهره‌ها در فرایندی که به آن دیژنراسیون دیسک گفته می‌شود رو به زوال می‌رود و باعث باریک شدن فضای بین مهره‌ها شده و احتمال فتق دیسک افزایش می‌یابد. برخی از عواملی که باعث به وجود آمدن فتق دیسک می‌شوند عبارتند از:

• آسیب دیدگی کمر یا گردن
• کشیدگی
• بلند کردن اشیا به طرز غلط
• چاقی و اضافه وزن
• استعمال دخانیات

دیسک کمر خفیف

دیسک کمر خفیف با پارگی آنولار آغاز می‌شود. در این مرحله دیسک کمر سالم است و فقط یک ترک جزئی در لایه بیرونی سخت وجود دارد. هنگامی‌که دیسک کمر شدیدتر می‌شود فرد به مرحله پرولاپس دیسک واردشده است: در این حالت هسته پالپوس که دیسک بین مهره‌ای است و از مواد ژل‌مانند تشکیل ‌شده است از موقعیت طبیعی خود خارج می‌شود، اما هنوز به لایه بیرونی متصل است. در این شرایط فیزیوتراپی ستون فقرات به کنترل درد دیسک‌های کمر خفیف کمک می‌کند. داروهای ضدالتهاب (NSAIDS) مانند آسپیرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن می‌توانند برای کنترل درد دیسک کمر خفیف استفاده شوند.

دیسک کمر شدید

بیرون‌زدگی دیسک مرحله اول دیسک کمر شدید است: در این مرحله هسته نرم در لایه بیرونی سخت، که پوششی قوی است که قسمت خارج از دیسک بین مهره را تشکیل می‌دهد و از مواد نرم که در مرکز دیسک وجود دارد محافظت می‌کند، شکسته است. هنگامی‌که دیسک کمر شدیدتر می‌شود، مرحله جداسازی دیسک شروع می‌شود، در این مرحله مواد داخلی دیسک بین مهره‌ای (هسته پالپوس) از طریق یک پارگی در دیواره بیرونی دیسک نشت می‌کنند و از دیسک جدا می‌شوند. در بیمارانی از درد ناشی از بیماری دیسک کمر شدید رنج می‌برند، عمل جراحی لازم است.

علائم

شدت ناراحتی ممکن است خفیف، شدید و ناتوان‌کننده باشد. معمولاً علائم ناشی از فتق دیسک کمر با فرایند بیرون زدگی ریشه‌های عصب از سطح ستون فقرات در یک طرف بدن دیده می‌شوند.

آسیب دیدگی ریشه عصب (رادیکولوپاتی) باعث ایجاد درد، بیحسی و ضعف در نواحی که مقصد عصب‌ها است می‌شود.

علائم فتق دیسک عبارتند از:

• درد در قسمت تحتانی کمر
• کشیدگی درد از باسن به سمت ساق پا (که به ان سیاتیک گفته می‌شود زیر درد در عصب سیاتیک به سمت پایین جابجا می‌شود)
• مور مور شدن و بیحسی باسن یا ساق پا (پارستزیا)
• ضعف در یک یا هر دو پا
• از دست دادن کنترل روده و مثانه

تشخیص

معاینات فیزیکی می‌تواند کاهش احساس، ضعف یا کاهش رفلکس‌های تاندون را در ناحیه‌ای که عصب منتهی به ان آسیب دیده مشخص کند.

برای اثبات فتق دیسک کمری آزمایش بلند کردن پا انجام می‌شود که در صورت ابتلا، بیمار فشار ریشه عصب را در پشت پای بالا نگه داشته خود احساس می‌کند.

بررسی از روی عکس

• عکس برداری به وسیله اشعه ایکس از ستون فقرات، از بین رفتن فضای دیسک را نشان می‌دهد اما نمی‌تواند جزئیاتی در مورد خود دیسک ارائه کند
• ترموگرافی کامپیوتری (سی تی) جزئیات بیشتری از ساختار ستون فقرات ارائه می‌دهد.
• رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) از امواج رادیویی و مگنت قدرتمند برای گرفتن عکس‌های بیشتر از ساختار ستون فقرات و بافت‌های اطراف آن استفاده می‌کند.
• میلوگرام شامل تزریق رنگ در مایع ستون فقرات بوده که در عکس‌های گرفته شده با اشعه ایکس بتواند نخاع را نشان دهد

آزمایش عصب

• الکترومیوگرافی عملکرد ماهیچه‌ها و عصب‌ها را مورد ارزیابی قرار می‌دهد
• آزمایش هدایت عصبی چگونگی حرکت سیگنال را در عصب‌ها مورد بررسی قرار می‌دهد

درمان‌های فیزیکی برای فتق دیسک کمری

به طور کلی بیماری درد در 90 درصد از بیماران با روش‌های بدون جراحی برای درمان پارگی دیسک کمر مدیریت می‌شود. درمان‌های اولیه که ما به کار می‌بریم عبارتند از:

دارو درمانی

یک روش درمان دیسک کمر بدون جراحی، بهره گیری از دارودرمانی است.

• دراوهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن می‌تواند درد و تورم را کاهش دهد
• شل کننده عضلات مانند سایکلوبنزاپرین، اسپاسم عضلات را برطرف می‌کند. خواب آلودگی از عوارض جانبی این دارو است.
• داروهای آسیب دیدگی عصب‌ها (دردهای نروپاتیک) که شامل پرگابالین، گاباپنتین و دولوکستین می‌شود. سرگیجه، احساس خستگی و خواب آلودگی از عوارض جانبی این داروها هستند.
• نارکوتیک ها مانند اوکزیکودون و هایدروکودون برای کاهش دردهای شدید به کار می‌روند. یبوست و حالت تهوع از عوارض جانبی این داروها است.
• دراوهای استروئیدی اپدورال (تزریق شده در فضای خارجی کیسه مایع نخاعی) تورم و درد را کاهش می‌دهد.

درمان‌های فیزیکی

• جراحی‌های بسته دیسک کمر: منظور از جراحی بسته دیسک کمر، درمان ان با روش‌های کم تهاجمی وبی خطر است که تأثیر زیادی در کاهش روند پیشرفت بیماری و درد ناشی از ان خواهند داشت. از جمله این روش‌ها می‌توان به انواع تزریق‌ها مثل تزریق اپیدورال، تزریق بلوک فاست، اوزون تراپی، رادیوفرکوئنسی، پی آر پی و جراحی با لیزر اشاره کرد.
• درمان‌های فیزیکی و تمرینات تقویت کننده عضلات کمر مؤثرتر از استراحت در رختخواب هستند. درمان‌های فیزیکی معمولاً نقش عمده‌ای در افزایش روند بهبودی بیماری دیسک کمر دارند. این روش‌های درمانی علاوه بر کاهش درد به شما آموزش می‌دهند که چگونه از بدن خود در برابر آسیب هاب آتی محافظت کنید.

• لیزر درمانی: لیزر درمانی یک روش درمانی مؤثر و ایمن برای درمان دیسک کمر و کمر درد در سنین مختلف است. لیزر درمانی یک روش درمانی بدون درد، غیر تهاجمی، غیر جراحی بوده که هیچ گونه عوارض جانبی هم ندارد.

لیزر درمانی یک روش پزشکی است که از انرژی نور لیزر متمرکز شده برای درمان درد و تورم استفاده می‌شود.

• روش درمانی TENS: دستگاه TENS از جریان الکتریکی برای تحریک عضلات استفاده می‌کند که شدید اما بدون درد است. الکترودها روی پوست قرار داده می‌شود و جریان الکتریکی ضعیفی به نقاط کلیدی در مسیر عصب‌ها ارسال شده و باعث کاهش اسپاسم عضلات می‌شود. به نظر می‌رسد که این روش باعث کاهش اندورفین شده که تسکین دهنده طبیعی درد در بدن است.
• بریس: کمربندهای طبی به عنوان روش‌های بلند مدت برای درمان درد فتق دیسک کمر نیستند اما می‌توانند به بیمار درهنگام انجام اقدامات درمانی دیگر برای جلوگیری از خم شدن گردن و کمر کمک کنند. کمربندهای طبیعی به بهبود وضعیت بدن که یک مؤلفه بسیار مهم در سالم نه داشتن ستون فقرات است کمک می‌کنند.
• درمان‌های دستی: درمان‌های دستی که به وسیله متخصص طب فیزیکی و توانبخشی انجام می‌شود به کاهش درد و تسریع روند بهبودی کمک می‌کند. اگر درد شدید بود یا علائم بین 2 تا 4 هفته هنوز باقی بود، انجام درمان‌های دستی برای استخوان‌ها ضروری است.
• ماساژ درمانی: ماساژ درمانی یک روش اثبات شده برای درمان فتق دیسک نیست اما روشی ایمن و بدون عوارض جانبی است. البته اگر شما به پوکی استخوان، ترومبوز وریدی، عفونت پوستی، زخم باز یا آرتروز در نزدیکی محل ماساژ هستید مبتلا هستید، ماساژ درمانی روش مناسبی برای شما نیست.
• کشش: هدف از کشش ستون فقرات کاهش اثر جاذبه بر ستون فقرات است. فتق دیسک با کشش آهسته استخوان‌ها کاهش می‌یابد. این کار مانند تایر پنچری است که در هنگام جک زدن زیر اتومبیل، فشار از روی آن برداشته شده و شکل تخت خود را از دست می‌دهد. این روش می‌تواند در ستون فقرات کمری و گردنی به کار برده شود.

عمل جراحی

بسیاری از موارد خفیف بدون نیاز به عمل جراحی بهبود می‌یابد؛ به هر حال اگر درد، ضعف پیشرونده یا اختلال در راه رفتن، پس از شش هفته از بین نرفت ممکن است دیسک کمر شدید باشد و عمل جراحی نیاز است. بیماری‌های اورژانسی مانند سندرم کوئادا اکوئینا به عمل جراحی فوری برای جلوگیری از آسیب دائمی عصب و اختلال عملکردی باید انجام شود.

پیشگیری

بلند کردن صحیح اجسام، نشستن صحیح، ایستادن صحیح و وضعیت بدنی مناسب از ابتلا به فتق دیسک کمر جلوگیری می‌کند. وقتی که اجسام سنگین را بلند می‌کنید باید از عضلات پا به‌جای کمر استفاده کنید و از چرخیدن در هنگام بلند کردن اجسام سنگین بپرهیزید.

نتیجه انجام تمرینات منظم، حفظ وزن مناسب، تقویت عضلات و افزایش انعطاف‌پذیری است که باعث افزایش سلامت ستون فقرات و کاهش احتمال ابتلا به فتق دیسک کمر می‌شود.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع: مجید حیدریان فوق تخصص درد