گاستریت یا التهاب معده علل و راههای تشخیص و درمان

التهاب معده، ورم معده و گاستریت، نام هایی هستند که اشاره به یکی از شایع ترین مشکلات گوارشی دارند. التهاب معده در واقع، التهاب پوشش مخاطی داخل معده است که عوارض و مشکلاتی را برای فرد بیمار ایجاد می کند.

• احساس پری و سنگینی در شکم خود دارید؟

• آیا دچار نفخ شدید یا آروغ هستید؟

• سوزش سر دل یا ترش کردن برایتان آزار دهنده است؟

این موارد از بارز ترین علائم التهاب معده هستند. در این مقاله علائم، علت ها و روش های درمان و پیشگیری از التهاب معده را توضیح داده ایم تا بتوانید کنترل بیشتری بر این اختلال گوارشی داشته باشید…

التهاب معده (گاستریت) چیست؟

گاستریت، التهاب مخاط معده است که ممکنن است بر اثر تعداد زیادی از عوامل آسیب رسان به وجود آید. آسیب و التهاب مخاطی در اثر بر هم خوردن تعادل بین موارد زیر ایجاد می شود:

• اسید و سایر عوامل آسیب زا
• عوامل محافظت کننده معده (همانند تولید موکوس برای پوشاندن و محافظت از مخاط، تولید بیکربنات برای خنثی کردن اسید، و پروستاگلاندین ها)

در کل انواع مختلفی از ورم یا التهاب معده رخ می دهد که از نظر شدت نیز با هم متفاوت هستند. برای مثال: گاستروپاتی نوعی از التهاب معده است که در آن پوشش داخلی معده دچار آسیب جدی شده اما ورم چندان قابل مشاهده ای وجود ندارد.

برخی از اختلالات خاص مخاط معده ممکن است با التهاب اندک همراه باشند یا اینکه هیچ التهابی را به همراه نداشته باشند. این اختلالات عبارتند از: فرآیندهایی که باعث زخم سطحی می شوند.

انواع التهاب و ورم معده

التهاب خودایمنی معده (التهاب معده از نوع A)

این نوع لتهاب زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه، به سلول های پوشش معده حمله می کند. در این اختلال معمولا بیمار دچار التهاب و ورم غیرفرسایشی است. افرادی که به سایر بیماریهای خودایمنی مبتلا هستند، بیشتر از دیگران در معرض این نوع ورم معده قرار دارند. لازم به ذکر است، کمبود ویتامین B12 نیز می تواند باعث بروز التهاب خودایمنی معده شود.

التهاب عفونی معده (هلیکوباکتر پیلوری)

فعالیت نوعی باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری در معده، باعث بروز التهاب عفونی معده می شود. این نوع التهاب مزمن است و و اغلب مقدمه ای است برای بروز زخم معده. التهاب معده ناشی از باکتری هلیکوباکتر، نیاز به درمان به موقع دارد. زیرا در صورت عدم درمان و ادامه دار شدن ریسک ابتلا به سرطان معده را افزایش می دهد.

گاستروپاتی واکنشی

همانطور که گفته شد، در گاستروپاتی بیشتر آسیب به پوشش داخلی معده مشاهده می شود و التهاب یا بسیار خفیف است یا کلا وجود ندارد. گاستروپاتی واکنشی در اثر تماس مداوم پوشش داخلی معده با مواد تحریک کننده اتفاق می افتد. داروهای مسکن ضدالتهابی غیراستروئیدی و الکل از جمله این محرک ها هستند. گاستروپاتی واکنشی در صورت پیشرفت و عدم درمان، باعث زخم معده می شود. در واقع شایع ترین علت زخم های غیر عفونی معده، گاستروپاتی است. خونریزی، سوراخ شدن معده و انسداد، خطرات درمان نشدن گاستروپاتی هستند.

التهاب معده چه علائمی دارد؟

شاید به ندرت دیده شود که یک فرد مبتلا به التهاب معده هیچ نشانه ای نداشته باشد! به طور معمول بیماری التهاب معده با بروز علائمی که توسط خود بیمار درک و تجربه می شوند، تشخیص داده می شود. مهم ترین نشانه های التهاب معده موارد زیر هستند:

• ناراحتی یا سوزش سردل که با خوردن بدتر می شود.
• نفخ و ورم معده
• اسپاسم دردناک معده
• رفلاکس معده یا آروغ زدن
• سکسکه
• سوء هاضمه
• بی اشتهایی
• کاهش وزن شدید بدون دلیل
• تهوع و استفراغ
• خون ریزی گوارشی
• مدفوع تیره رنگ
• کم خونی وخیم

التهاب معده چه علت هایی دارد؟

گاستریت می‌تواند به دلیل تحریک ناشی از مصرف زیاد الکل، استرس مزمن، استفراغ یا استفاده از برخی داروها مانند آسپرین یا سایر داروهای ضد التهابی ایجاد شود. همچنین ممکن است ناشی از هر یک از موارد زیر باشد:

• هلیکوباکترپیلوری
• رفلاکس صفرا
• عفونت های ویروسی یا باکتریایی

اگر گاستریت درمان نشود، می تواند منجر به کم خونی شدید شود و یا خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد.

التهاب معده چگونه تشخیص داده می شود؟

برای تشخیص گاستریت، پزشک سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی شما را بررسی می‌کند، یک معاینه فیزیکی کامل انجام می‌دهد و ممکن است یکی از آزمایش‌های زیر را تجویز کند:

• آندوسکوپی

آندوسکوپ، یک لوله نازک دارای یک دوربین کوچک، از طریق دهان به معده وارد می شود تا از این طریق امکان مشاهده داخل معده فراهم شود. پزشک التهاب را بررسی می کند و ممکن است نمونه برداری کند. روشی که در آن یک نمونه کوچک از بافت برداشته می شود و سپس برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه فرستاده می شود

• آزمایش خون

پزشک ممکن است آزمایش‌های خون مختلفی را انجام دهد. مانند بررسی تعداد گلبول‌های قرمز خون برای تعیین اینکه آیا شما کم خونی دارید یا خیر؟! همچنین می توان عفونت هلیکوباکتر پیلوری و کم خونی خطرناک را با آزمایش خون تشخیص داد.

• آزمایش مدفوع

این آزمایش وجود خون در مدفوع شما را که نشانه احتمالی گاستریت است، بررسی می کند.

ارزیابی تشخیصی التهاب معده

گاستریت یا التهاب حاد آستر مخاطی معده شایع ترین بیماری معده است در واقع در امریکا و کانادا گاستریت دومین بیماری شایع در بین مردم است. معمولا این بیماری خیلی خطرناک نیست.

درمان التهاب معده

برنامه ی درمان التهاب معده به طور کلی شامل موارد زیر است:

• تماس با عوامل آسیب رسان از جمله آسپرین، داروهای NSAID، داروهای استروئیدی، الکل و مصرف تنباکو را قطع کنید.
• تولید اسید را با داروهای بلوک کننده گیرنده H2 (مثل رانیتدین) یا داروهای مهار کننده، پمپ پروتون (مثل امپرازول) کاهش دهید.
• درمان التهاب معده ناشی از هلیکوباکتر پیلوری را با داروهای مهار کننده پمپ پروتون به علاوه آنتی بیوتیک ها.
• شایع ترین ترکیبات آنتی بیوتیکی که استفاده می شوند عبارتند از: کلاریترومایسین و آموکسی سیلین به مدت هفت تا چهارده روز؛ بیسموت ساب سالیسیلات، مترونیدازول و تتراساکلین به مدت هفت تا چهارده روز؛ یا مترونیدازول و آموکسی سیلین به مدت چهارده روز
• از خوردن غذاهای تند خودداری کنید.
• اگر التهاب معده ناشی از فقر ویتامین باشد، برای بیمار مکمل ویتامین B12 تجویز می شود.
• حذف غذاهای محرک از رژیم غذایی مانند لاکتوز لبنیات یا گلوتن گندم

عوارض التهاب معده

عوارض التهاب خود ایمن عبارتند از:

• کم خونی وخیم

• رشد بیش از حد باکتری در روده باریک وعفونت های روده ای

• کارسینوئید معده

• آدنوکارسینوم یا آدنوم معده

عوارض التهاب معده ناشی از هلیکوباکتر پیلوری عبارتند از: زخم معده و دوازدهه، لنفوم معده و آدنوکارسینوم معده.

مقاومت هلیکوباکتر پیلوری در برابر داروهای ضد میکروبی به صورت فزاینده ای در حال شناسایی است.خون ریزی گوارشی ناشی از استرس در بیمارانی که شدیدا بدحال هستند، با افزایش ناتوانی و مرگ و میر همراه است.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع:امیر طاهری فوق تخصص گوارش