بی اختیاری ادرار، از تشخیص تا درمان

این مقاله کمک کننده شما درباره مشکلات بی اختیاری ادرار است که به نگارش در آمده و در اینجا گردآوری شده است.

بی اختیاری ادرار چیست؟

بی اختیاری ادرار یکی از عذاب آورترین بیماریها می باشد. این بیماری علاوه بر مشکلات طبی برای بیمار دردسرها و سرخوردگیهای اجتماعی هم به همراه دارد که منجر به ترس بیمار از حاضر شدن در اجتماع و فعالیتهای اجتماعی می شود. باید حتما به این نکته دقت کنیم که از منظر ما اورولوژیستها، بی اختیاری ادرار در هیچ سنی نرمال و طبیعی تلقی نمی شود و حتما نیازمند درمان است. در نتیجه اینکه حتی در یک فرد 100 ساله تصور کنیم بی اختیاری طبیعی هست کاملا اشتباه می باشد.

شایان ذکر است که در بیماری بی اختیاری ادراری، فرد معولا در زمان ادرار دچار سوزش نمی شود، اما در مقاله ای به طور جداگانه به بیماری سوزش ادرار پرداخته ایم و چگونگی تشخیص و روش درمان آن را نیز توضیح داده ایم.

انواع بیماری بی اختیاری ادرار

بی اختیاری ادرار انواعی دارد که بر اساس نوع آن، روش درمان هم که توسط اورولوژیست انجام می شود نیز متفاوت است. در یک نوع آن که بی اختیاری اورژانسی است فرد به طور ناگهانی احساس ادرار می گیرد و به دستشویی نرسیده خیس می کند. در نوع دیگری از بی اختیاری که بیشتر هم در خانم های با سابقه زایمان متعدد دیده می شود فرد با عطسه یا سرفه یا هر نوع زور زدن خیس می کند. در بی اختیاری دیگر فرد به طور مداوم و قطره قطره دایمی خیس می شود.

برخلاف بیماری بی اختیاری ادراری، افرادی که دچار بیماری تنگی مجرای ادرار هستند، معمولا به سختی ادرار می کنند که علائم آن نیز قطره قطره آمدن ادرار، وجود خون در ادرار، وجود خون در منی و سوزش ادرار است.

بی اختیاری اورژانسی ادرار

بی اختیاری فوریتی یا اورژانسی در بیماران مختلفی دیده می شود. بیمارانی که دیسک کمر آنها بیرون زده یکی از علایم آنها در کنار درد کمر همین بی اختیاری اورژانسی ادرار است. در بیماران با سابقه سکته مغزی معمولا بعد از چند ماه این نوع بی اختیاری مشاهده می شود. بیمارانی که مبتلا به MS هستند هم در مراحلی از بیماری خود دچار می شوند.

بیماریی که به طور شایعتر به اورولوژیست ها مراجعه می شود با این نوع از بی اختیاری ادرار، بزرگی پروستاتاست. در افراد مسن بدون داشتن بیماری خاصی هم ممکن است این نوع بی اختیاری ادراری را داشته باشند. گاهی در عفونت های ادراری هم بیمار با این نوع بی اختیاری مراجعه می کند.

بی اختیاری استرسی ادرار

بی اختیاری استرسی ادرار نوع دیگر بی اختیاری ادراری است که اصلا به استرس روحی ربطی ندارد. این نوع بی اختیاری به استرس فیزیکی یعنی زور زدن ربط دارد. این بیماران عموما خانمهایی با چندین زایمان طبیعی هستند که کف لگن آنها شل شده است و گاهی همراه بی اختیاری افتادگی مثانه هم دارند. گاهی شدت بی اختیاری این بیماران به حدی است که بدون زور زدن حتی با تغییر پوزیشن بدن مثلا از خوابیده به نشسته یا نشسته به ایستاده دچار ریزش ادرار می شوند. به ندرت این نوع بی اختیاری پس از جراحی های پروستات در آقایان هم مشاهده می شود.

انواع بی اختیاری ادراری

بی اختیاری دایمی ادرار

در بی اختیاری دایمی باید یک افتراق مهم داد که توسط یک اورولوژیست خوب و با سونوگرافی میسر می شود. گاهی بیماران خصوصا با بزرگی مزمن پروستات قطره قطره ریزش دارند اما در معاینه و سونوگرافی مشخص می شود که مثانه سرریز شده و اصلا خالی نیست و خالی نمی شود. گروه دیگر با این بی اختیاری مثانه کاملا خالی است و نمی توانند یک قطره ادرار را هم نگه دارند. در سونوگرافی این بیماران خالی بودن مثانه قطعی می شود.

روش تشخیص بی اختیاری ادراری

در بررسی بیماران بی اختیاری ادرار حتما باید سونوگرافی با تعیین باقیمانده ادراری به دنبال ادرار کردن یعنی با مثانه پر و خالی انجام شود که آن نیز توسط اورولوژیست تهران به راحتی انجام می شود. همچنین در سونوگرافی تعیین ضخامت جدار مثانه هم حایز اهمیت است. در این بیماران حتما باید آنالیز و کشت ادرار درخواست شود چرا که خیلی از اوقات علت بی اختیاری بیمار فقط عفونت ادراری است و با درمان آن بیمار کاملا بهبود می یابد.

در بعضی بیماران با توجه به میزان پیچیدگی تشخیصی نیاز به نور مثانه می شود که بهترین متخصص اورولوژی می تواند با انجام نوار مثانه اطلاعات کامل و دقیقی از فرایندهای ادراری بیمار را بدست آورد.

درمان بی اختیاری ادراری

در مقوله درمان برای انواع بی اختیاری ادراری فوریتی باید متذکر شوم که بهترین نوع برای درمان آن تجویز دارو می باشد. چرا که معمولا این بیماران با دارو بهبود می یابند. البته این دارو باید طولانی و شاید مادام العمر مصرف شود. مگر اینکه علت بوجود آورنده بی اختیاری فوریتی درمان شود.

بی اختیاری استرسی ادرار در موارد خفیف با فیزیوتراپی و ورزشهای تقویت عضلات کف لگن بهبود می یابد و در موارد شدید باید توسط متخصص اورولوژی خوب جراحی شود. انواع روشهای جراحی تاکنون برای این بیماری ابداع شده است که در جدیدترین روشها با استفاده از نوارهایی گردن مثانه بالا کشیده می شود و نیاز به جراحی باز هم نمی شود.

اما سختترین انواع بی اختیاری برای درمان موارد بی اختیاری دایمی ادرار می باشد. خیلی اوقات این موارد حاصل سوراخ غیر طبیعی از مثانه به روده یا واژن می باشد و نیاز به جراحی های متعدد برای بستن آن می شود. در بیمارانی که بدلیل پروستات دچار سرریزی ادرار می باشند با جراحی پروستات بیماری بی اختیاری ادراری هم بهبود می یابد.

سوالات مرتبط با بی اختیاری ادرار:

• علت بی اختیاری ادرار چیست؟همانطور که در مقاله اشاره شد علل مختلفی دارد،بی اختیاری استرسی بدلیل زایمانهای مکرر و ضعف عضلات کف لگن ایجاد می شود،بی اختیاری دایمی بر اثر جراحیهای مختلف مثلا رادیکال پروستاتکتومی و هیسترکتومی ایجاد می شود،بی اختیاری فوریتی معمولا بر اثر مثانه عصبی رخ می دهد،بی اختیاری سرریزی هم معمولا در زمینه بزرگی پروستات و اتساع بیش از حد مثانه است.
• درمان بی اختیاری ادرار چیست؟درمان بی اختیاری ادرار بستگی به نوع بی اختیاری دارد،بی اختیاری فوریتی معمولا با دارو درمان می شود اما انواع دیگر بی اختیاری ادراری معمولا برای درمان نیاز به جراحی دارند.
• بی اختیاری ادرار در کودکان تا چه سنی طبیعی است؟سن مشخصی برای بی اختیاری کودکان تعریف نشده است،اصولا اگر کودک توان برقراری ارتباط کلامی کامل دارد و کاملا حرف میزند و حرف طرف مقابل را میفهمد انتظار داریم که بتواند ادرار داشتن خود را اعلام کند و تا رسیدن به سرویس بهداشتی کنترل نماید.
• بی اختیاری ادرار درخانم ها با دارو درمان می شود؟بله بی اختیاری فوریتی ادرار را می توان با داروهای شل کننده مثانه درمان کرد،البته خیلی اوقات این داروها باید مادام العمر مصرف شوند و با درمان کوتاه مدت دایمی خوب نمی شوند.
• اگر بی اختیاری ادرار به دارو جواب نداد چه درمانی باید انجام شود؟می توان در بعضی موارد با جراحی آن را درمان کرد،مثلا بی اخیاری فوریتی را می توان با تزریق داخل مثانه بوتاکس درمان کرد حتی در بعضی موارد می توان با بزرگ کردن مثانه با روده درمان کرد،در موارد بی اختیاری استرسی ادرار در خانمهای با سابقه زایمانهای مکرر می توان از فیزیوتراپی کف لگن وبیوفیدبک برای تقویت عضلات کف لگن سود جست.
• برای بی اختیاری ادرار دائمی باید همیشه سوند داشته باشیم؟سوند به هیچ وجه درمان بی اختیاری ادرار محسوب نمی شود،این بر خلاف باور عمومی است،مردم عموما فکر می کنند که درمان بی اختیاری ادرار سونداژ است،اتفاقا سوندهای دایمی بدترین گزینه برای این بیماران است، عوارض بلندمدت سوند دایمی مجرا بسیار زیاد است و فرد قطعا با آن راحت نخواهد بود.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع: مجتبی عاملی فوق تخصص اورولوژی، متخصص جراحی مجاری ادراری