پردازش آوایی در مغز افراد نارساخوانی شناختی

پردازش آوایی در مغز افراد نارساخوان شناختی

پردازش اطلاعات شناختی آوا ها در مغز یکی از اساسی ترین مراحل یادگیری است که فرد را قادر می سازد با دنیای پیرامون خودش ارتباط مطلوب برقرار نماید. پیشنه کاوی و مصاحبه بالینی سرنخ های مفیدی را در این خصوص می دهد بطور مثال کودکان نارس با تاخیر در صحبت کردن و یادگیری در نوزادانی که قبل از هفته 39 بارداری به دنیا آمده اند بیشتر از سایر نوزادان است. مطالعات با اسکن مغزی90 نوزاد نارس که دربخش مراقبت‌ های ویژه بیمارستان سنت لوئیس در سال‌ های 2007 تا 2010 بستری بوده به دست آورده اند این نارسا خوانی را نشان می دهد و افزون بر اختلال یادگیری، تکلم و قدرت تشخیص آوا، نوزادان نارس بیشتر دچار بیش فعالی، اضطراب، مشکل روده و اختلال در دستگاه گوارش، ضعف قدرت بینایی، عفونت‌ های مکرر، اختلال‌ های عصبی و اوتیسم بوده است. می دانیم که، گفتار شامل دو مولفه اساسی است؛ جنبه زنجیری و زبر زنجیری. جنبه زنجیری گفتار را مقوله‌ های معنایی و دستوری تشکیل می‌ دهند که خود شامل واژگان، صرف، نحو و واج است. ویژگی‌ های صوتی و آوایی که نوای گفتار نامیده می‌ شوند نیز سازنده بخش زبر زنجیری گفتار هستند. نوای گفتار واحدهای بزرگتر از واج و آوا را شامل شده و در هجا و کلمه و عبارت یا جمله مشاهده می‌ شود. نوای گفتار شامل دیرش، سطح زیر و بمی، بلندی، درنگ و تکیه است. تاکنون در توصیف ارتباط غیر کلامی تعاریف متعددی نقل شده است. طبق تعریف، ارتباط غیرکلامی عبارتست از پیام‌ های آوایی و غیر آوایی که با وسایلی غیر از وسایل زبانی و زبان‌ شناسی ارسال و تشریح شده‌ اند.
نوا خصوصیت فیزیکی گفتار بوده که نشانه کیفیت زبان است؛ مانند تکیه و آهنگ که خود شامل فرکانس پایه صدا، شدت صدا و دیرش صداهای گفتار شخص است. نوا شامل خصوصیاتی است که در یک نقطه واحد از توالی همخوان‌ ها و واکه‌ ها رخ نمی‌ دهد. در واقع این خصوصیات با یک هجای کامل، کلمه و یا عبارت در ارتباط می‌ باشند و روی یک واکه و همخوان واحد قرار ندارند. نوا بسیار پیچیده است، چند عامل با هم در شکل‌ گیری این مفهوم نقش دارند. بسیاری از این جنبه‌ ها از قبیل زیر و بمی، بلندی، دیرش، مکث و همچنین مولفه‌ ها یی چون آهنگ، تکیه، ریتم و گام در شکل‌ گیری نوای گفتار موثر هستند.

آگاهی واجی و شناخت واج ها عنصر مهم در رسا خوانی شناختی است.
در آگاهی واج شناسی ما با مولفه های زیر در ارتباط هستیم:
1 _ زبان شناسی علمی است که به مطالعه و بررسی نظام مند زبان می پردازد.
2_ آگاهی واج شناختی یا واجی دانستن و وقوف بر ساختمان آوایی، واجی و هجایی واژگان است.
3_ آگاهی واج شناختی به دانش فرا زبانی ساختار اصوات در زبان مربوط می شود.
4_ آوا شناسی با خواص تفصیلی و آکوستیک اصوات گفتاری و چگونگی تولید شدن آنها وچگونگی درک آن ها ارتباط دارد.
5_ منظور از اطلاعات واجی آگاهی از قواعد حاکم بر تناظر حروف.با صدا است.
6_ سه شکل تقطیع واژه به صداهای سازنده اش عبارتند از هجا، واج، واج های درون هجایی.

7_ واج از دو بخش اصلی: همخوان یا صامت ها و واکه ها یا مصوت های زبان.
8_ رشد مهارت واج شناختی کودکان از طریق شنیدن صدای کلمات صورت می گیرد نه اینکه چگونه نوشته می شوند.
9_ برای آموزش آگاهی واج شناختی باید کودکان اصول الفبایی زبان را کشف کنند.
10_ مشخصه اصلی اختلال واج شناختی ناتوانی در تلفظ اصوات گفتاری مورد انتظار متناسب با سن و زبان محلی فرد است.
12_ آگاهی واج شناختی پیش بینی کننده قوی برای رشد خواندن و نوشتن است.
13_ املا سه عنصر کلیدی دارد. تک واژشناسی. ریشه شناسی. واج شناسی.
14_ املا در مقایسه با خواندن به طور جدی تری در اثر ضعف واج شناختی آسیب می بیند.
15_ بهترین پیش بینی کننده برای یادگیری املا آگاهی واج شناختی است.
16_ آگاهی واج شناختی رکن اساسی یادگیری املا است.

حال با این مقدمه می توان گفت، پردازش آوا ها توسط قشر شنیداری در هر دو نیمکره مغز انجام می‌ شود. قشر شنیداری اولیه در دو نیمکره، به زیر و بمی و آهنگِ گفتار پاسخ می‌ دهد، اما به نظر می‌ رسد که اولویت‌ های محاسباتی متفاوتی برای هر مورد منظور شود. با وجود این که قشر شنیداری اولیه نیمکره چپ به طور خاص به ویژگی‌ های آوایی گفتار واکنش نشان می‌ دهد، قشر شنیداری اولیه در نیمکره راست مغز به ویژگی‌ های زیر و بمی گفتار پاسخ می‌ دهد. عملکرد نسبی دو نیمکره قشر شنیداری نسبت به انواع محرک، به دلیل حساسیت متفاوت این مناطق به ویژگی‌ های زمانی و طیفی (spectral مربوط به موج صدا) موجود در درون داد صوتی می‌باشد. نیمکره چپ، تغییرات سریع اطلاعات با وضوح محدود را ثبت و پردازش می کند؛ در حالی که نیمکره راست برای ثبت و تحلیل محرک‌ هایی با خصوصیات معکوس (reverse) اختصاصی شده است.

سیستم اول، برای درک و تشخیص آوا های گفتاری، ایده‌ آل خواهد بود، اما تعیین این صداها با وضوح بالا (یعنی توالی واج‌ها) ضرورتِ وجود سیستمی با قدر

ت تفکیک زمانی 20 تا 50 میلی‌‌ثانیه را ایجاب می‌ کند. سیستم دوم، اطلاعات زبر زنجیری گفتار (مثلا اطلاعات نوایی) را تحلیل می‌ کند؛ که در این مورد نیز به سیستمی با قدرت تفکیک زمانی 150 تا 300 میلی‌ ثانیه نیاز می‌ باشد. هیکاک و پوپل (2007) معتقدند که نیمکره چپ و راست معمولا در مقیاس‌ های زمانی متفاوتی فعالیت می‌ کنند که باند فرکانس مربوط به امواج مغزی مشخص و متمایزی را نیز نشان می‌ دهند؛ به این صورت که مکان‌ یابی فعالیت‌ های عملکردی نیمکره چپ عمدتا در محدوده باند گاما و نیمکره راست در محدوده باند تتا می‌ باشد.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع: نارساخوانی شناختی، رحیمی، محمد، ناشر بانیان دانش قم 1398