خون ریزی مغزی دلایل و تشخیص و درمان آن

مطالعه و افزایش دانش پزشکی برای حفظ و ارتقاء بهداشت و سلامتی جامعه برای همه لازم و ضروری است چرا که اجتماع سالم جامعه ای پیشرو خواهد بود و تحول آفرین. در این بین مغز به عنوان مرکز فرماندهی تمام تصمیمات انسان دارای عظمت بیشتری است که باید بسیار از آن مراقبت کرد.

خونریزی مغزی چیست؟

خونریزی مغزی – عوارض بعد از خونریزی مغزی چیست

خونریزی مغزی نوعی سکته مغزی است که بر اثر پارگی شریان مغزی پیش می آید و بافت های اطراف مغز را می گیرد، این شرایط می تواند باعص مرگ سلولهای مغزی شود، خونریزی معمولاً در داخل و اطراف مغز اتفاق می‌ افتد. این بیماری به دلایل متعددی اتفاق می افتد از قبیل فشارخون بالا، ضعیف بودن عروق که موجب نشت خون می‌شود، ضربات روحی و مصرف مواد مخدر.

بسیاری از بیمارانی که دچار خونریزی مغزی می شود دارای علائم سکته مانند احساس ضعف در کنار بدن، اختلال در تکلم و احساس لمس شدگی نیز هستند. عدم توانایی در انجام فعالیت‌های روزمره از قبیل مشکل در راه رفتن و زمین خوردن از دیگر علائم آن می‌تواند باشد. حدود 13 درصد از سکته‌ ها مربوط به خونریزی یا به دلیل خونریزی مغزی است و بر اساس نقطه محل خونریزی در مغز نامگذاری می‌شود. به‌ طور کلی زمانی که خونریزی در داخل جمجمه باشد که خونریزی داخل مغزی گفته می‌شود. خونریزی همچنین می‌تواند بین پوشش مغز و بافت مغزی باشد که خونریزی ساب‌ آراکنوئید (زیرعنکبوتیه) نامیده می‌شود.

آنچه حائز اهمیت است تشخیص خونریزی است که در خود مغز اتفاق می‌افتد و ممکن است بدون سردرد باشد و مغز متوجه هیچ‌گونه اختلالی نشود. درصورتی‌که لایه مننژیت بسیار حساس بوده و در صورت بروز خونریزی، علائمی از قبیل سردرد شدید و ناگهانی آشکار می‌گردد.

در طی خونریزی مغزی چه اتفاقی می افتد

زمانی که بر اثر یک تروما خونریزی اتفاق می افتد این خونریزی بر روی بافت های اطراف پخش شده و تورم ایجاد می شود که به آن در اصطلاح ادم گفته می شود، خون جمع شده در یک توده به نام هماتوم جمع می شوند، هماتوم خونرسانی به سلولهای مغزی را مختل و سلولها بدون اکسیژن و مواد غذایی می میرند، از زمان شروع خونریزی تا مرگ سلولها و آسیب به مغز چند ساعت بیشتر طول نمی کشد، این یک زمان طلایی برای بیمار است که اگر به موقع به پزشک ارجاع داده شود می توان جلوی عوارض بد ناشی از مرگ سلولها را گرفت ولی اگر به موقع اقدام نشود ممکن است حتی جان بیمار را تهدید کند

علت خونریزی مغزی چیست؟

یکی از دلایل عمده خونریزی مغزی، مربوط به فشارخون بالا است. فشارخون بالا به‌مرور زمان موجب آسیب به دیواره عروق خونی و در نهایت پارگی آن‌ها می‌شود. درنتیجه پارگی عروق خون درون مغز جمع شده و منجر به سکته مغزی می‌گردد. آنوریسم مغزی مغزی یکی دیگر از دلایل است که موجب آماس و در آخر پارگی رگ‌ها است. نوعی ناهنجاری ارتباطی بین عروق، AVM است که به‌صورت ارثی از بدو تولد موجود و در بزرگ‌سالی منجر به خونریزی مغزی می‌شود. در برخی موارد، افرادی که مبتلا به سرطان هستند، پیشرفت سرطان در مغز منجر به خونریزی مغزی می‌گردد. رسوب پروتئین در داخل عروق نیز موجب تنگ شدن دیواره و درنتیجه سکته و خونریزی در مغز شود. مصرف مواد مخدر موجب ضعیف شدن عروق و در نهایت منجر به خونریزی مغزی می‌شود. درنتیجه خطر خونریزی مغزی در افرادی که مواد مخدر مصرف می‌کنند بسیار بیشتر است.

برخی دلایلی که باعث رسیدن به این شرایط می شود اینجا گفته شده

ضربه مغزی

ضربه مغزی یکی از شایعترین دلایلی است که در جوانان و افراد زیر 50 سال باعث خونریزی در مغز می شود

فشار خون بالا

فشار خون بالا در صورتی که درمان نشود در طول زمان باعث ضعیف شدن دیواره رگها می شود و در نتیجه احتمال آسیب به رگ و خونریزی هست

آنوریسم مغزی

آنوریسم مغزی به حالتی گفته می شود که در آن دیواره رگها به شکل بادکنکی متورم می شود، این تورم که بی شباهت به دانه های انگور نیست در صورتی که پاره شوند بیمار دچار خونریزی در مغز می شود، آنوریسم اغلب بدون علامت است ولی پارگی آن با علائمی مانند سردرد ناگهانی و شدید، تهوع و استفراغ و از حال رفتن و بیهوش شدن رخ می دهد در مورد آنوریسم در یک مقاله به طور کامل و مفصل صحبت خواهیم کرده و مطالعه آن را به شما توصیه می کنم

آنوریسم مغزی چیست

ناهنجاری شریانی (AVM)

علت بیماری هنوز مشخص نیست ولی ممکن است در هنگام تولد با نوزاد هست و تا زمانی که دچار چارگی نشود علائمی بروز نمی دهد، در آن رگها به حالت پیچیده در هم و به صورت بدفرم و بد شکل قرار می گیرند، پارگی شریانهای بدفرم یکی دیگر از عواملی است که باعث خونریزی مغزی می شود

آنژیوپاتی آملوئید

آنژیوپاتی آملوئید وضعیتی است است که در آن پروتئین به شکل قطعاتی در رگها انباشته می شود، این حالت با افزایش فشار خون و پیری تشدید می شود و در اصل یک ناهنجاری رگهای خونی است، آملوئیداز ممکن است خونریزیهای کوچکی را ایجاد کند که فرد متوجه آن نشود و علائمی جندانی نداشته باشد ولی درنهایت ممکن است منجر به یک خونریزی بزرگتر شود.

بیماری های کبد

بیماری های کبد با شدت گرفتن به طور کلی با افزایش احتمال خونریزی همراه است

تومور مغز

وجود تومور در مغز می تواند باعث خونریزی مغزی شود

خونریزی مغزی چه علائمی دارد؟

سردرد نمی‌تواند همیشه دلیل خونریزی مغزی باشد. علائم خونریزی بر اساس محلی که در آن بیلیدینگ یا همان خونریزی رخ داده است متفاوت باشد به طور مثال درصورتی‌ که خونریزی در قسمتی از مغز باشد که مسئولیت بینایی را بر عهده دارد منجر به مشکلات بینایی می‌گردد. اختلال در هماهنگی و تعادل، ضعف و لمس شدگی در اطراف بدن، صرع ناگهانی نیز از دیگر علائم هستند. از آنجا که مسئولیت تکلم بر عهده قسمت چپ مغز است لذا خونریزی در این قسمت موجب اختلال در تکلم می‌شود.

اگر خونریزی در قسمت پایین مغز باشد که بیشتر فعالیت‌های غیر ارادی بدن توسط آن تنظیم می‌گردد فرد را دچار حالت کما می‌کند. علاوه بر این ممکن است برخی علائم خونریزی مغزی به‌صورت سریع و ناگهانی باشد. همچنین ممکن است بعضی از علائم هم به‌ مرور زمان ظاهر گردد، علائم ممکن است به تدریج و یا ناگهانی باشند، ممکن است به سمت بدتر شدن پیش بروند و یا ناگهانی و به صورت بسیار شدید رخ دهند.

در اینجا لیستی از علائم آورده شده که اگر این علائم رخ دهد شرایط اورژانسی خواهد بود و باید سریعا با اورژانس تماس گرفته شود (علائم در افرار مختلف متفاوت است ممکن است برخی و یا تمامی آن برای فرد پیش بیاید)

• سردرد شدید ناگهانی
• تشنج در صورتی که قبلا سابقه آن وجود نداشته باشد
• ضعف و بی حسی در دست یا پا
• تهوع و یا استفراغ
• دوبینی
• کاهش هوشیاری و یا بی حالی
• سوزن سوزن شدن و یا گز گز در بدن
• مشکلات گفتاری
• مشکل در بلع
• اشکال در خواندن یا نوشتن
• مشکلات حرکتی مانند لرزش دست
• عدم تعادل و عدم هماهنگی
• از دست دادن هوشیاری
• احساس بو و یا طعم غیر طبیعی

خونریزی مغزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر هرگونه علائم مشکوک به سکته در فرد موجود باشد، آزمایش‌ ها برای تشخیص بلافاصله باید انجام شود. نشانه‌های آسیب مغزی، اختلال در تکلم و بی‌حسی توسط این آزمایش‌ها مشخص می‌گردد. به‌طور کلی آزمایش‌های رادیولوژی از قبیل سی‌ تی‌ اسکن و ام آر آی برای تشخیص بسیار حائز اهمیت است زیرا این قبیل آزمایش‌ها محل خونریزی مغزی و ویژگی‌های مختلف آن را به‌ خوبی نمایان می‌کند. خونریزی چنانچه در قسمت داخلی و بیرونی مغز باشد توسط این آزمایش‌ها مشخص می‌شود و علاوه براین علت خونریزی نیز تشخیص داده می‌شود. آزمایش‌های بیشتر نیز برای تشخیص ناهنجاری عروق ارائه می‌گردد و برای تشخیص و درمان اقدام می‌شود.

خونریزی در مغز چگونه درمان می‌شود؟

بیمارانی که دارای خونریزی مغزی هستند باید تحت مراقبت پزشک باشند. درمان اولیه شامل پایدار کردن فشارخون و تنفس است. برای تأمین و پایدار کردن اکسیژن مغز و دیگر اندام از دستگاه وِنتیلاتور استفاده می‌شود. در برخی اوقات نظارت بر ضربان قلب، سطح اکسیژن خون و فشار داخل جمجمه باید به‌صورت جدی صورت گیرد.

پس از پایدار شدن شرایط بیمار تصمیم‌ گیری برای عمل جراحی به‌ سرعت انجام می‌شود. تصمیم‌ گیری‌ ها باید بر اساس موقعیت و اندازه خونریزی مغزی صورت بگیرد. خونریزی مغزی در برخی بیماران نیازی به عمل جراحی ندارد.

داروهای مختلف به‌منظور کاهش آماس ناحیه خونریزی، متعادل کردن فشارخون و کاهش خطر تشنج تجویز می‌گردد. اگر بیمار در حالت هوشیار باشد، داروهای به‌منظور کاهش درد نیز تجویز می‌شود.

پس از بیماری

بسیاری از بیمارانی که مبتلا به خون ریزی مغزی هستند، بهبود می‌یابند. میزان بهبود اما در صورتی‌که خونریزی در قسمت مشخصی از مغز باشد و خونریزی ابتدایی بسیار زیاد باشد کاهش می‌یابد.

درصورتی‌ که بیمار با موفقیت مراحل خونریزی اولیه را پشت سر گذارد، بهبودی به‌مراتب بیشتر از بیماران دیگر به طول می‌انجامد. به‌مرور زمان شرایط بیمار از طریق توان‌ بخشی فیزیکی و گفتاردرمانی بهبود می‌یابد. برخی مشکلات اما از قبیل سردرد ممکن است پس از بهبود نیز همچنان باقی بماند.

عوارض بعد از خونریزی مغزی

عوارض بعد از خونریزی مغزی دقیقا بسته به این است که خونریزی در کدام قسمت مغز و چه مقدار اتفاق افتاده باشد و مهمتر از آن اینکه چه زمانی بیمار به بیمارستان منتقل شده و چقدر زمان را از دست داده است، عوارض در بسیاری از بیماران بهبود پیدا می کند ولی در برخی از بیماران ماندگار خواهد بود، عوارض احتمالی شامل سکته مغزی، از بین رفتن عملکرد مغز، عوارض جانبی دارو ها و حتی مرگ ممکن است رخ دهد این موضوع بسته به میزان تورم و خونریزی ممکن است حتی در صورتی که بیمار سریعا به بیمارستان منتقل شده باشد هم رخ دهد.

عوارض بعد از خونریزی مغزی می تواند شامل

• خستگی
• مشکلات بلع
• اختلال در صحبت کردن
• احساس درد و یا بی حسی در یک سمت بدن
• ذات الریه
• از دست دادن حافظه و اختلال عملکردی شناختی (اختلال در یادگیری، شناخت، حافظه، استدلال)
• تورم روی مغز
• تشنج
• افسردگی و مشکلات عاطفی

آیا می توان از خونریزی جلوگیری کرد

خونریزی مغزی به این دلیل که بسیار وابسته به شرایط خاصی مانند فشار خون است می توان ریسک فاکتورهای آن را به حداقل رساند و برای این کار بایست موارد زیر را در نظر بگیرید

• کنترل فشار خون بالا

تقریبا 80 درصد افرادی که با خونریزی مغزی مراجعه می کنند در سابقه پزشکی شان فشار ون بالا هست، کاری که می توانید انجام دهید این است که غذای سایم بخوید، نمک را در رژیم غذایی تان کم کنید، ورزش کنید، مشکلات اضطرابی تان را کاهش دهید و با روش های کنترل استرس آشنا شوید، اگر لازم است با دکتر مشورت کنید و از داروهای فشار خون کمک بگیرید

• با دقت رانندگی کنید، کمربندتان را ببندید
• اگر موتورسوار هستید کلاه ایمنی را فراموش نکنید
• اگر دجار مشکلاتی مانند آنوریسم هستید حتما برای درمان آن اقدام کنید، روش های کمر تهاجمی این روزها برای درمان آنوریسم کار را بسیار راحت کرده است برای این روشها با پزشک فوق تخصص مغز مشورت کنید
• اگر داروی خاصی مصرف می کنید مانند وارفارین (داروی ضد انعقاد) حتما تحت نظر دکترتان باشید و به صورت دوره ای برای کنترل سطح خون و شرایط به او مراجعه کنید
• مواد مخدر مصرف نکنید به طور مثال کوکائین احتمال خونریزی را افزایش می دهد

خونریزی مغزی در جنین

جنین کمتر از 32 هفته به دلیل ضعیف بودن عروقشان بیشتر در معرض خون ریزی مغزی هستند. از این‌ رو هیدروسفالى‌ بیشتر در کودکانی که در دوران اوایل جنینی هستند را دامن‌گیر می‌کند. هیدروسفالی درواقع به جمع شدن مایعی در اطراف مغز اطلاق می‌گردد. در صورت تشخیص به‌موقع با تجویز برخی داروها برای مادر، می‌توان از این شرایط حادتر پیشگیری کرد.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع:مجید کیهانی فرد فوق تخصص مغز و اعصاب و سکته مغزی