ضربان قلب پایین دلایل و راههای رفع آن

ضربان قلب نرمال بین 60 تا 100 در یک دقیقه است. اگرچه انتظار می رود که با بالا رفتن سن عملکرد بدن به طور کلی کند شود، اما کند شدن قلب و ضربان قلب پایین ممکن است ناشی از افزایش سن نباشد. منظور از ضربان قلب، تعداد ضربان قلب نرمال در یک دقیقه است. ضربان قلب، برای بررسی عملکرد قلب عامل مهمی بوده و ضربان قلب کمتر از حد معمول، می تواند نشان دهنده وجود یک اختلال در عملکرد قلب و همچنین برخی بیماریهای قلبی باشد.

در این مقاله، توضیحاتی در رابطه با ضربان قلب پایین خطرناک، علائم، تشخیص و همچنین درمان آن داده می شود.

ضربان قلب پایین

ضربان قلب آهسته یا ضربان قلب پایین، که اصطلاحا به آن برادی کاردی هم گفته می شود، اغلب در افراد مسن رخ می دهد. گاهی اوقات با افزایش سن، سیستم الکتریکی قلب دچار فرسودگی می شود که به دنبال آن، ریتم طبیعی قلب کند شده و در نتیجه کاهش ضربان قلب اتفاق می افتد.

تعداد ضربان کمتر از 60 بار در دقیقه (bpm) را ضربان قلب پایین یا برادی کاردی می گویند. فرد مبتلا به برادی کاردی، حتی در زمان بیداری و فعالیت نیز ضربان قلب کمتر از 60 دارد. در حالی که بازه طبیعی ضربان قلب در حالت بیداری 60 تا 100 ضربه در دقیقه است. همچنین در هنگام خواب، ضربان قلب معمولا به 40 تا 60 ضربه در دقیقه کاهش می یابد.

در مواردی هم داشتن ضربان قلب پایین طبیعی است. در اکثر جوانان، ورزشکاران حرفه ای و افرادی که به طور منظم ورزش می کنند، ضربان قلب کمتر از 60 هنگام فعالیت و ورزش، طبیعی و سالم در نظر گرفته می شود.

علت بروز ضربان قلب پایین

اگرچه دلایل زیادی برای کاهش ضربان قلب وجود دارد، اما بیماری های احتمالی که می توانند منجر به بروز برادی کاردی شوند شامل موارد زیر می باشد:

1. وجود نقص در عملکرد قلب

شایع ترین علت برادی کاردی، عملکرد نامناسب ضربان ساز طبیعی قلب یعنی گره سینوسی، می باشد. این گره سرعت پمپاژ خون در حفره های بالا و پایین قلب، یعنی دهلیز ها و بطن ها را کنترل می کند.

2. بلوک دهلیزی – بطنی (A-V Block)

یکی دیگر از عوامل ایجاد برادی کاردی، بلوک دهلیزی – بطنی (A-V Block) است. در بلوک A-V، حفره های بالا و پایین قلب (دهلیز ها و بطن ها) ارتباط مناسبی نداشته و در نتیجه ضربان قلب کاهش می یابد.

مسیرهای هدایتی جریان الکتریکی در قلب که مانند کابل های الکتریکی در داخل قلب هستند، با افزایش سن دچار فرسودگی می شوند. داروهای متداولی که افراد مسن مصرف می کنند نیز می توانند علائم ناشی برادی کاردی را نمایان تر کنند.

3. افزایش سن

بالا رفتن سن، شایع ترین عامل خطر برای ابتلا به برادی کاردی است. این وضعیت به طور معمول در مردان و زنان بالای 65 سال دیده می شود.

4. داشتن یک بیماری و یا شرایط خاص

بیماری ها و یا عوامل دیگری که می توانند موجب بروز ضربان قلب پایین شوند، شامل موارد زیر است:

• حملات قلبی ناشی از بیماری عروق کرونر (CAD)
• ابتلای قلب به عفونت باکتریایی که در خون وجود دارد
• التهاب عضله قلب
• کاهش عملکرد تیروئید
• عدم تعادل الکترولیت ها
• وجود مقادیر بالای پتاسیم در خون
• مصرف برخی داروها، از جمله داروهای بتا بلاکر و آنتی آریتمی
• داشتن نقص قلبی مادرزادی، دیابت و یا فشار خون بالای طولانی مدت

کاهش ضربان قلب فیزیولوژیک

درصورتی‌که برادیکاردی علائمی ایجاد نکند به آن کاهش ضربان قلب فیزیولوژیک گفته می‌شود. علل شایع کاهش ضربان قلب فیزیولوژیک عبارت‌اند از:

• تمرینات ورزشی سخت و شدید
• فشار بر سینوس کاروتید (مانند محکم بستن یقه لباس)
• سرفه یا استفراغ
• قرار گرفتن در معرض هوای سرد به‌طور ناگهانی
• کاهش دمای بدن
• فشار آوردن زمان دفع مدفوع

علائم ضربان قلب پایین خطرناک

پایین بودن ضربان قلب ممکن است هیچگونه علائمی در پی نداشته باشد که در این صورت، نیازی به نگرانی نیست. با این حال، شناخت علائم برای تشخیص و درمان برادی کاردی، اهمیت زیادی دارد و نادیده گرفتن علائم، می تواند منجر به بروز مشکلات جدی تر شود. در صورت بروز علائم زیر به همراه کاهش ضربان قلب، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:

• کمبود انرژی
• استقامت پایین
• سر گیجه
• ضعف
• درد قفسه سینه
• گیجی و مشکلات حافظه
• تپش قلب

درمان ضربان قلب پایین خطرناک

پایین بودن ضربان قلب در برخی موارد نیاز به درمان دارد. به طور مثال، اگر ضربان قلب در 30 سالگی کاهش یابد، ممکن است اکسیژن کافی به مغز نرسد و در نتیجه، غش کردن، احساس سبکی سر و تنگی نفس ایجاد شود. همچنین، ممکن است خون در حفره های قلب جمع شده و بیماری نارسایی احتقانی قلب را ایجاد کند.

ضربان قلب 40

نحوه تشخیص ضربان قلب پایین

برای تشخیص این بیماری، پزشک ابتدا درباره فعالیت های معمول فرد سوال کرده و سپس یک معاینه فیزیکی انجام می دهد. همچنین ممکن است برای ارزیابی پیام های الکتریکی قلب، انجامالکتریوکاردیوگرام (EKG) یا نوار قلب را تجویز کند. استفاده از هولتر مانیتورینگ قلب به مدت 24 ساعت و یا بیشتر، برای بررسی نحوه عملکرد قلب به پزشک کمک می کند.

پس از تشخیص نیاز بیمار به درمان، پزشک نقش احتمالی داروهای مصرفی یا دیگر بیماری های زمینه ای را در بروز برادی کاردی بررسی می کند. در برخی موارد، تغییر داروها و یا اقداماتی از این قبیل، می تواند به رفع مشکل کمک کند. در صورت پاسخگو نبودن سایر روش ها، جایگذاری یک ضربان ساز قلبی از طریق یک جراحی، تنها گزینه برای رفع برادی کاردی خواهد بود.

پایین بودن ضربان قلب اغلب یک مشکل اورژانسی نبوده و پزشکان زمان کافی برای ارزیابی وضعیت، رد احتمال وجود بیماری های دیگر و انتخاب درمان مناسب را در اختیار دارند. پزشک پس از انجام بررسی های لازم، در صورت نیاز دوز مصرفی داروها را تنظیم کرده یا اقدامات درمانی دیگری را انجام می دهد.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع: نادر افشاری متخصص قلب و عروق