تشخیص و درمان استرابیسم یا انحراف چشم

استرابیسم

انحراف چشم و روش های درمان

بینایی یکی از حواس اصلی انسان‌ها است که سلامت آن اهمیت ویژه‌ای دارد؛ افراد تا سن ده‌سالگی درحال‌رشد در این حواس هستند و بد نیست که والدین اطلاعاتی در این زمینه داشته باشند تا بتوانند از سلامت چشم خود و فرزندانشان محافظت کنند. در ادامه مقاله با ما باشید تا پاسخ خود را در مورد سؤال انحراف چشم چیست؟ درمان انحراف چشم در بزرگسالان و درمان استرابیسم به چه صورت است را بگیرید.

استرابیسم یا انحراف چشم چیست؟

استرابیسم یا انحراف چشم نوعی بیماری چشم است که در آن چشم‌ها در یک راستا قرار نمی‌گیرد؛ افرادی که به این عارضه مبتلا هستند در کنترل حرکات چشم ناتوان هستند و قادر نیستند حالت طبیعی چشم را حفظ کنند. به بیانی دیگر انحراف چشم یا استرابیسم عبارت‌است‌از عدم هماهنگی حرکت چشم که در نهایت باعث غیرعادی و غیرطبیعی بودن جهات چشم می‌شود.

استرابیسم انواع مختلفی دارد که یک مدل آن به‌گونه‌ای است که یک یا هر دو چشم به سمت داخل، خارج، بالا یا پایین قرار داشته باشد؛ از طرفی نوعی از انحراف چشم که به‌صورت مخفی است استرابیسم مخفی یا هتروفوریا نامیده و استرابیسم آشکار را هتروتروپی یا تروپی می‌گویند.

انواع استرابیسم یا انحراف چشم

انواع مختلف انحراف چشم، باتوجه‌به نوع و مقدار ضعف مشخص می‌شود که در ادامه به انواع آنها اشاره می‌کنیم.

انحراف به خارج: انحراف به خارج، یکی از انواع انحراف چشم است که زمانی که فرد به‌سمت روبرو نگاه می‌کند، چشم به‌سمت خارج انحراف پیدا می‌کند. این نوع انحراف، انواع مختلفی دارد که شایع‌ترین آن حالت متناوب است که به‌صورت دائم وجود ندارد و تنها در مواقعی که فرد در حالت گرسنگی، خواب‌آلودگی و عدم توجه و... وجود دارد، به‌این عارضه دچار می‌شود.

انحراف به داخل یا ازوترپی: همان‌طورکه از نام این عارضه پیدا است، زمانی‌که فرد به‌هدف بینایی خود نگاه می‌کند، مردمک به‌سمت داخل انحراف پیدا می‌کند. ازوتروپی انواع مختلفی دارد که در هر سنی می‌تواند رخ دهد؛ ازاین‌رو پزشک معالج درمان مناسب موقعیت و سن فرد را تجویز می‌کند.

انحراف به بالا: زمانی که فرد به‌سمت هدف بینایی خود نگاه می‌کند، مردمک چشم به‌سمت بالا هدایت می‌شود. این نوع استرابیسم نسبت به دیگر انواع آن، کمتر رواج دارد.

انحراف به پایین: زمانی که فرد به سمت هدف بینایی خود نگاه می کند، چشم به‌سمت پایین هدایت می شود.

علائم شایع انحراف چشم

علائم استرابیسم نشانه‌هایی است که با دانستن آنها می‌شود به‌راحتی به داشتن یا نداشتن استرابیسم پی برد؛ ناهماهنگی بین چشم‌ها گاه تنها زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد به یک‌جهت خاص نگاه کند. اگر نگاه کودکتان به‌صورتی است که به داخل یا خارج منحرف می‌شود و تمرکز روی اشیا ندارد، بهتر است که به یک پزشک متخصص چشم مراجعه کنید. معمولاً این مشکل در کودکان زیر 6 سال رواج بیشتری دارد که کودک به دنبال استرابیسم دچار تنبلی چشم نیز می‌شود.

علائم شایع استرابیسم در بزرگسالان شامل موارد زیر است:

• خشکی چشم
• دوبینی
• محو بودن تصویر
• احساس کشش اطراف چشم‌ها
• احساس ناراحتی
• مشکل هنگام مطالعه
• اختلال درک عمیق

و...

زمان ایجاد انحراف چشم

زمان ایجاد انحراف چشم، برای همه افراد در یک سن مشخص نیست؛ کودکان در سن 3-4 ماهگی می‌بایست بتوانند بر روی اجسام نزدیک تمرکز داشته باشند و همچنین باید چشم‌های آن‌ها در یک راستا قرار بگیرد. از طرفی در سن 6 ماهگی می‌بایست بتوانند هم بر روی اجسام نزدیک و هم دور تمرکز کنند؛ درصورتی‌که این ویژگی وجود نداشته باشد لازم است که احساس خطر کنید.

البته ایجاد لوچی چشم، همیشه از کودکی قابل تشخیص نیست و گاه در بزرگسالی با علائمی کاملاً اتفاقی بروز می‌کند. بروز ناگهانی این عارضه در بزرگسالی و کودکی می‌تواند ناشی از اختلال عصبی جدی باشد؛ در این شرایط لازم است که فوراً به پزشک مراجعه کرد و معاینات لازم را انجام داد.

چه عواملی سبب انحراف چشم می‌شود؟

طبق تحقیقات انجام شده، ایجاد استرابیسم یا انحراف چشم، می‌تواند دلایل متنوعی داشته باشد که یکی از رایج‌ترین آن‌ها وراثت است. معمولاً 30 درصد کودکان مبتلا به این عارضه از طریق وراثت به‌آن دچار شده‌اند و از بستگان آن‌ها حداقل یک نفر به استرابیسم مبتلا است. البته دلایل دیگری در به‌وجودآمدن این عارضه اثر دارد که شامل فلج مغزی، مشکلات عصبی، بیماری گریوز، سندرم داون، عیوب انکساری اصلاح نشده، تومورهای مغزی، مشکلات عصبی، سکته مغزی و هیدروسفالی می‌شود.

تشخیص استرابیسم

درمان استرابیسم مستلزم آن است که آن را تشخیص دهیم؛ تشخیص زود وبه‌هنگام در درمان اهمیت زیادی دارد، ازاین‌رو لازم است اطلاعاتی را دراین‌خصوص برای خود و عزیزان و فرزندانمان داشته باشیم. تشخیص سریع و درمان انحراف چشم می‌تواند از کاهش بینایی دائمی جلوگیری کند و فرد را به معضلات بیشتر دچار نکند.

برای تشخیص استرابیسم، معاینه چشم‌پزشک با ابزارهای پزشکی لازم است؛ حتی توصیه می‌شود که کودکان 3 ساله را تحت‌نظر پزشک قرار دهید تا با معاینه‌های لازم، عدم وجود این مشکل بررسی شود.

عوارض استرابیسم

درمان نکردن استرابیسم، می‌تواند عارضه‌های متعددی را به وجود آورد که گاه قابل‌بازگشت نیست. عدم درمان فوری می‌تواند باعث کاهش بینایی در یک‌چشم و ازدست‌رفتن دید دائمی شود؛ حتی گاهی اوقات عدم درمان استرابیسم می‌تواند به زیبایی ظاهری چشم‌ها آسیب برساند.

معاینه و درمان زودهنگام در درمان این بیماری اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا ممکن است به‌صورت ناگهانی عارضه‌هایی به‌دنبال داشته باشد.

روش درمان انحراف چشم چیست؟

روش درمان انحراف چشم شامل دودسته می‌شود که دسته‌ای از آنها جز درمان‌های ساده و دسته‌ای دیگر که شامل جراحی می‌شود کمی پیچیده است. بسته به وضعیت بیمار، پزشک مشخص می‌کند که کدام روش می‌تواند برای وی تاثیرگذار و مناسب باشد که در ادامه به انواع درمان‌های استرابیسم می‌پردازیم.

• عینک یا لنز تماسی

این گزینه درمانی برای افرادی که دارای عیوب انکساری هستند نیز می‌تواند مناسب باشد، چرا که لنزهای اصلاحی کمک می‌کنند چشم حالت طبیعی خود را حفظ کنند.

• داروها

پماد یا قطره چشم یکی از راه‌های درمانی انحراف چشم هستند که برای عده کمی جوابگو است؛ این راه درمانی می‌تواند در کنار جراحی و یا راه‌های دیگر صورت گیرد.

• تمرینات چشمی (ارتوپتیک)

تمرینات چشمی جزو راهکارهای درمان خانگی است که اغلب بر روی نارسایی همگرایی اثر می‌گذارد؛ از این روش درمانی در کنار روش‌های دیگر استفاده می‌شود چرا که خود به‌تنهایی بر روی برخی از انحراف چشم اثر می‌گذارد.

• لنزهای منشوری

لنزهای منشوری، لنزهایی هستند که می‌توانند به چشم کمک کنند تا حالت طبیعی خود را به دست آورد. در واقع لنزهای منشوری نور وارد شده به چشم را خم و میزان چرخش را کاهش می‌دهند.

• بستن چشم

بستن چشم راهکار درمانی مناسبی برای افرادی است که هم‌زمان با انحراف چشم دارای تنبلی چشم نیز هستند؛ چرا که بهبود بینایی می‌تواند باعث کنترل ناهنجاری چشم باشد.

• جراحی ماهیچه چشم

جراحی ماهیچه چشم سبب می‌شود ماهیچه تغییر کند و چشم تراز اصلی یا وضعیت نرمال خود را به دست بیاورد؛ این جراحی به‌گونه‌ای است که با بیهوشی و بخیه انجام می‌شود و درعین‌حال جزء جراحی‌های بسیار حساس شمرده می‌شود.

درمان انحراف چشم و سلامتی

همان‌طور که به آن پرداختیم درمان انحراف چشم، راهکارهای مختلف دارد که پزشک معالج می‌بایست بهترین روش را انتخاب کند؛ هم چنین تشخیص زود و به‌هنگام سبب می‌شود وضعیت بیمار جدی‌تر نشود و با روش‌های غیرپیچیده حل شود. ناگفته نماند که رژیم غذایی، به‌خصوص مصرف ویتامین A اهمیت زیادی دارد و می‌تواند به‌سلامت چشمی فرد کمک به سزایی کند؛ به‎ همین ‎خاطر اگر دارای رژیم لاغری یا چاقی هستید حتماً این مورد را با پزشک تغذیه در میان بگذارید که مواد مغذی مورد نیاز را در برنامه شما قرار دهد.

درمان خانگی انحراف چشم

درمان‌های خانگی یکی از متدهای درمان انحراف چشم است که برای دسته‌ای افراد گزینه مناسبی است اما نیاز به صبر و تداوم دارد؛ تکنیک‌هایی مانند بستن چشم‌بند، تکنیک مداد، تکنیک طناب بروک، تکنیک استوانه‌های رنگی و کارت، استفاده از دم‌نوش جینکو بیلوبا یا کهن‌دار و تمرین چرخش چشم از جمله درمان‌های خانگی در این مشکل هستند.

درمان انحراف چشم در کودکان

انحراف چشم در کودکان شیوع زیادی دارد و درصد زیادی از کودکان بدو به‌دنیاآمدن دچار این مشکل هستند. تشخیص به‌موقع می‌تواند درمان انحراف چشم در کودکان را تسریع بخشد. درمان این عارضه برای برخی از کودکان با عینک و برای برخی دیگر با جراحی انجام می‌گیرد که تشخیص آن به عهده پزشک معالج است.

ناگفته نماند ناهماهنگی چشم‌ها ریشه در مغز دارد اما امکان جراحی آن نیست چرا که این جراحی اصلاً منطقی و به جا نیست؛ به‌همین‌خاطر پزشکان تصمیم درمان انحراف چشم را با جراحی عضلات چشم که قابل‌دسترسی هستند، می‌گیرند.

عمل انحراف چشم چگونه است؟

عمل انحراف چشم در واقع ایجاد برشی کوچک در بافت پوشاننده چشم است تا پزشک امکان دسترسی به لایه‌های زیرین را پیدا کند، بدون آنکه کره چشم از محل خود خارج شود. اینکه تنها یک‌چشم یا دو چشم تحت عمل جراحی قرار گیرد کاملاً وابسته به شرایط و مشکل بیمار دارد.

این عمل جراحی به‌گونه‌ای است که بیمار بعد از چند روز می‌تواند به فعالیت‌های روزمره خود ادامه دهد؛ البته بعد از جراحی اغلب پزشک توصیه می‌کند که بیمار از لنز تماسی یا عینک استفاده کند.

از طرفی این جراحی همانند جراحی‌های دیگر دارای عوارض و خطراتی است که می‌بایست برای کاهش آنها پزشک باتجربه و متخصص را انتخاب کرد؛ ناگفته نماند که عوارض جراحی استرابیسم شامل عفونت، خونریزی و... می‌شود که قبل از عمل می‌بایست با آن‌ها آشنایی داشته باشید تا در صورت بروز، نحوه برخورد با آن را بدانید. همچنین شما می توانید با استفاده از عمل لیزیک برای درمان انحراف چشم اقدام کنید.

با توجه به نظر پزشکان:

"خطرات جراحی انحراف چشم را نمی‌توان نادیده گرفت اما در حدی هم نیست که استرس و نگرانی زیادی را در ما به وجود آورد. در واقع بهتر است برای کنترل نگرانی قبل از درمان انحراف چشم، آگاهی خود را افزایش داد وهم چنین راه‌های اصولی جراحی استرابیسم را دانست."

هزینه عمل انحراف چشم

یکی از روش‌های درمانی انحراف چشم، برای افرادی که به‌صورت شدید به آن مبتلا شده‌اند، عمل چشم است. هزینه جراحی برای افراد زیادی دارای اهمیت است که قبل از عمل درباره آن به جستجو می‌پردازند. لازم است بگوییم که هزینه این عمل درمانی به‌موارد مختلف از جمله تجربه پزشک، بیمارستان انتخاب شده، خدمات ارائه شده و... بستگی دارد.

ازاین‌رو برای اطلاع از قیمت جراحی بهتراست به پزشک موردنظر مراجعه کنید و هزینه دقیق را باتوجه‌به خدمات ارائه شده دریافت کنید.

چه انتظاراتی بعد از جراحی انحراف چشم باید داشت؟

انتظاراتی که می‌بایست بعد از جراحی انحراف چشم داشته باشید، کاملاً وابسته‌به شرایط شما و نظر پزشک دارد. قبل از جراحی به‌احتمال زیاد پزشک مشخص می‌کند که انتظارات بعد از عمل برای شما تا چه اندازه باشد. ازاین‌رو در نهایت می‌توانید آن‌ها را با نتیجه نهایی مقایسه کنید.

مراقبت‌های بعد از عمل استرابیسم

مراقبت‌های بعد از عمل، تأثیر به‌سزایی در نتیجه جراحی دارند که می‌بایست هر بیمار به‌طورکامل از آن‌ها باخبر باشد. در ادامه به مهم‌ترین مراقبت‌های بعد از عمل استرابیسم می‌پردازیم؛ اگر در آستانه انجام این جراحی درمانی هستید به تمامی نکات گفته شده توجه و عمل کنید.

• استفاده از کمپرس یخ: 24 ساعت بعد از انجام عمل، نیاز است به‌صورت مکرر از کمپرس یخ بر روی چشم جراحی شده استفاده کرد.
• پماد و قطره‌های تجویز شده: استفاده به‌موقع از پماد، قرص و قطره‌های تجویز شده کمک می‌کند روند درمانی با سرعت بیشتری پیش رود.
• نمالیدن چشم: خودداری از مالیدن چشم، از جمله مراقبت‌هایی است که بسیار حائز اهمیت است؛ بعد از عمل تا یک الی دوهفته به‌هیچ‌عنوان نباید به چشم خود فشاری را وارد کنید و یا تماسی با آن‌ها داشته باشید.
• دوش گرفتن: تا یک هفته بعد از عمل جراحی، از تماس چشم با آب خودداری کنید تا از بروز عفونت چشم جلوگیری کنید.
• فعالیت‌ها: تا دوهفته بعد از جراحی، تا جایی‌که ممکن است، بهتر است استراحت داشته باشید و از انجام کارهای سنگین، ورزش‌هایی همچون شنا و... پرهیز کنید.

خطرات جراحی انحراف چشم چیست؟

هر عمل جراحی، دارای خطرات و عارضه‌هایی است که می‌بایست قبل از انجام جراحی، آگاهی کامل را نسبت به آن‌ها داشت. این خطرات در صورتی نگران‌کننده است که پزشک متبحری را انتخاب نکنید و یا مراقبت‌های قبل و بعد از عمل را جدی نگیرید. درصورتی‌که این موارد رعایت شود، احتمال بروز خطر بسیار پایین است و جای نگرانی وجود ندارد.

جراحی عضله چشم تا چه حد موفقیت‌آمیز است؟

زمانی که پزشک جراح، تشخیص درمان از روش جراحی را دهد به‌احتمال زیاد آخرین گزینه ممکن بوده و احتمال موفقیت بستگی به موقعیت و شرایط شما دارد. مورد دیگری که در موفقیت‌آمیزبودن جراحی بسیار تأثیرگذار است، مرتبط باتجربه و مهارت پزشک است. ازاین‌رو توصیه می‌شود پزشکانی را انتخاب کنید که در این حیطه مطرح و نام‌آور باشند تا بتوانید باخیال راحت به آن‌ها اعتماد کنید.

اگر پارامترهای یک عمل موفقیت‌آمیز را رعایت کنید بی‌شک نتیجه بسیار مثبتی را دریافت خواهید کرد.

سخن پایانی

استرابیسم از جمله مشکلاتی است که در بزرگسالان و کودکان می‌تواند رخ دهد بدون آنکه سابقه خانوادگی وجود داشته باشد. تشخیص به‌موقع کمک می‌کند درمان استرابیسم تسریع داده شود و هم چنین از روش‌های ساده برای درمان استفاده شود. اگر دارای علائمی از جمله خستگی زیاد چشم‌ها، سردرد هنگام فعالیت چشم‌ها، مشکل در خواندن، تاری دید، عدم تشخیص عمق در بینایی، حساسیت به نور و چرخش زیاد هستید، حتماً به یک پزشک متخصص چشم مراجعه و چشم‌هایتان را معاینه کنید.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع: مریم روشنی جراح و متخصص چشم