اپیستاکسی یا خون دماغ علل و راههای درمان آن

در این مقاله شما با علل انواع خود دماغ یا اپیستاکسی آشنا خواهید شد.

علت خون دماغ شدن ناگهانی

به زبان ساده، خون دماغ شدن به معنی از دست دادن خون از بافتی است که داخل بینی را پوشانده است. خون دماغ شدن (یا همان اپیستاکسی) امری شایع است و حدود 60 درصد از افراد، حداقل یک بار در طول زندگی خود آن را تجربه می کنند. بینی در وسط صورت قرار گرفته است؛ به همین دلیل دیواره ی داخلی بینی با تعداد زیادی از رگ های خونی پوشانده شده است. این رگ های خونی به سطح پوست نزدیک هستند. در نتیجه، بینی به راحتی دچار آسیب و خونریزی می شود.

آیا خونریزی بینی مشکلی جدی است؟

اگرچه دیدن خونی که از بینی خارج می شود می تواند علامتی هشدار دهنده باشد، اما بیشتر خون دماغ ها جدی نیستند و می توان آن ها را در خانه کنترل کرد. هر چند، باید بعضی از موارد خونریزی بینی را با پزشک خود بررسی کنید. برای مثال، زمانی که به صورت مداوم خون دماغ می شوید باید به پزشک مراجعه کنید؛ این موضوع می تواند نشانه ی اولیه ی بیماری های دیگر باشد که باید مورد بررسی قرار گیرند.

گاهی اوقات خون دماغ ناشی از عروق بزرگ پشت بینی است که باعث خونریزی شدید شده و می تواند خطرناک باشد. در این حالت، شما به مراقبت های پزشکی نیاز خواهید داشت؛ به ویژه اگر خونریزی با یک آسیب شروع شده باشد و بعد از 20 دقیقه وارد کردن فشار مستقیم روی بینی، قطع نشود. برای یاد گرفتن مراحل متوقف کردن خون دماغ، حتماً ادامه ی مطلب را مطالعه کنید.

⚠️ این مقاله صرفا جهت اطلاع رسانی برای شما کاربران گرامی درج شده و کلینیک دکتر توفیق خدمات درمانی در این زمینه ارائه نمی دهد.

درمان واریس با لیزر

انواع مختلف خون دماغ

خونریزی بینی با توجه به محل خونریزی تعریف می شود. به طور کلی دو نوع اصلی خون دماغ وجود دارد که یکی جدی تر از دیگری است.

1_ خونریزی قدامی بینی

این نوع خونریزی از جلوی بینی در سپتوم (قسمت پایینی دیواره که دو طرف بینی را از هم جدا می کند)، شروع می شود. مویرگ ها و عروق خونی کوچک در ناحیه ی جلوی بینی، بسیار ظریف هستند و به راحتی دچار پارگی و خونریزی می شوند. خونریزی قدامی بینی رایج ترین نوع خون دماغ است که معمولاً جدی هم نیست. این نوع در کودکان بیشتر شایع بوده و معمولاً در خانه درمان می شود.

2_ خونریزی خلفی بینی

این نوع خونریزی در عمق بخش داخلی بینی رخ می دهد و ناشی از خونریزی در رگ های خونی بزرگ تر در قسمت پشت بینی و نزدیک به گلو است. خونریزی خلفی می تواند جدی تری از خونریزی قدامی بینی باشد. همچنین، ممکن است منجر به خونریزی شدیدی شود که در پشت گلو، رو به پایین جریان می یابد. احتمال دارد در این نوع خون دماغ بلافاصله به مراقبت پزشکی احتیاج داشته باشید. خونریزی خلفی بینی در بزرگسالان شایع تر است

جراحی آئورت

علت خون دماغ شدن ناگهانی

خونریزی بینی علت های بسیاری دارد که خوشبختانه اکثر آن ها جدی نیستند. شایع ترین علت خون دماغ شدن، هوای خشک است. هوای خشک می تواند ناشی از آب و هوای گرم و کم رطوبت یا هوای گرم داخل خانه باشد. هر دو محیط باعث می شوند که غشای بینی (بافت ظریف داخل بینی) خشک و پوسته پوسته شده یا ترک بخورد. همچنین در این حالت با مالش دادن بینی یا انگشت کردن در آن و یا فین کردن، احتمال خونریزی بیشتر می شود. سایر علت های شایع خونریزی بینی عبارتند از:

• انگشت کردن در بینی
• سرما خوردگی (عفونت های تنفسی فوقانی) و سینوزیت؛ به ویژه دوره هایی که باعث عطسه، سرفه و فین کردن های مکرر می شوند.
• فین کردن با شدت و فشار
• فرو کردن یک شیء در بینی
• آسیب به بینی یا صورت
• رینیت آلرژیک و غیر آلرژیک (التهاب دیواره ی بینی)
• مصرف داروهای رقیق کننده ی خون (آسپیرین، داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی، وارفارین و غیره.)
• مصرف کوکائین و مواد دیگری که از طریق بینی استنشاق می شوند
• محرک های شیمیایی (مواد شیمیایی موجود در محصولات تمیزکننده، دودهای شیمیایی در محل کار، سایر بوهای قوی)
• ارتفاعات بالا؛ هوای ارتفاعات رقیق تر است، یعنی اکسیژن کمتری دارد و هر چه قدر ارتفاع بیشتر شود، هوا نیز خشک تر می شود.
• انحراف سپتوم؛ شکل غیر طبیعی دیواره ای که دو طرف بینی را از هم جدا می کند.
• استفاده ی مکرر از داروها و اسپری بینی برای درمان خارش، آبریزش یا گرفتگی بینی؛ این داروها (آنتی هیستامین و ضد احتقان ها) می توانند غشای بینی را خشک کنند.

???? علل دیگر خونریزی بینی که کمتر شایع هستند، عبارتند از:

• مصرف الکل
• اختلال های خونریزی؛ مانند هموفیلی یا بیماری فون ویلبراند یا لوسمی (سرطان خون)
• فشار خون بالا
• آترواسکلروز (تصلب شرایین)
• جراحی صورت و بینی
• تومورهای بینی
• پولیپ بینی
• ترومبوسیتوپنی ایمنی
• سرطان خون
• تلانژکتازی هموراژیک ارثی
• بارداری

درمان و کنترل خونریزی بینی

برای بند آوردن و متوقف کردن خون دماغ، سر خود را کمی به جلو خم کنید و بینی خود را با دو انگشت بگیرید. برای متوقف کردن خونریزی بینی مراحل زیر را انجام دهید:

• آرامش خود را حفظ کنید.
• از راه دهان نفس بکشید.
• صاف بنشینید و سر و بدن خود را کمی به جلو خم کنید. این کار مانع جریان یافتن خون به سمت گلو می شود و در نتیجه دچار حالت تهوع، استفراغ یا اسهال نخواهید شد. (دراز نکشید و سرتان را بین پاهای خود قرار ندهید.)
• از دستمال کاغذی یا حوله ی مرطوب برای گرفتن خون استفاده کنید.
• قسمت نرم بینی خود را با استفاده از انگشت شست و اشاره به ‌آرامی بگیرید. مطمئن شوید که این قسمت را به برجستگی استخوانی سخت بینی که پل بینی شما را تشکیل می دهد، فشار می‌دهید.
• بینی خود را به ‌طور مداوم به مدت پنج دقیقه نگه داشته و رها نکنید. اگر پس از گذشت پنج دقیقه خونریزی متوقف نشد، 10 دقیقه ی دیگر به این کار ادامه دهید.
• اگر بخواهید می‌توانید یک کیسه ی یخ را روی پل بینی خود قرار دهید. این کار رگ های خونی را منقبض کرده و در نتیجه باعث کم شدن سرعت خونریزی و ایجاد آرامش بیشتر می‌شود. این مرحله ضروری نیست و می توانید انجامش ندهید.
• می‌توانید اسپری بینی اکسی متازولین را در آن قسمت بینی که خونریزی دارد، اسپری کنید و بعد همانطور که در مراحل قبل توضیح داده شد، بینی خود را نگه دارید. لازم است بدانید اسپری ‌های ضد احتقان نباید به‌ صورت طولانی ‌مدت مورد استفاده قرار بگیرند؛ زیرا این کار می‌تواند باعث افزایش احتمال خون ‌دماغ شدن شود.
• پس از آن که خونریزی بینی متوقف شد؛ خم نشوید، به خود فشار نیاورید و یا وسیله ی سنگینی بلند نکنید. همچنین، به مدت چند روز فین نکنید یا بینی خود را نمالید.

در صورت خون دماغ شدن، چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کرد؟

اگر موارد زیر را تجربه کردید؛ فوراً با پزشک خود، اورژانس 115 یا هر فردی که می تواند شما را به اورژانس برساند تماس بگیرد:

• با این که مطابق مراحل بالا فشار مستقیم روی بینی خود وارد کردید، خونریزی همچنان بعد از گذشت 15 تا 20 دقیقه ادامه دارد.
• میزان خونریزی سریع است و خونی که از دست داده اید زیاد و بیش از یک فنجان می باشد.
• در تنفس خود با مشکل مواجه شده اید.
• به دلیل بلعیدن مقدار زیادی خون، استفراغ کرده ‌اید.
• خونریزی بینی ناشی از ضربه به سر یا آسیبی جدی مانند سقوط، تصادف رانندگی، ضربه به ‌صورت یا بینی رخ داده است.

???? همچنین، در صورت وجود هر یک از موارد زیر هر چه سریع تر با پزشک خود تماس بگیرید:

• زیاد دچار خون دماغ می شوید.
• علائم کم خونی دارید. (احساس ضعف یا بی حالی، خستگی، سرماخوردگی، تنگی نفس، رنگ پریدگی پوست)
• کودک زیر دو سال شما خونریزی بینی داشته است.
• داروهای رقیق ‌کننده ی خون (مانند آسپرین یا وارفارین) مصرف می ‌کنید یا بیماری لخته شدن خون دارید که باعث می شود خونریزی بند نیاید.
• زمانی که مصرف داروی جدیدی را شروع می کنید، خون دماغ می شوید.

علاوه بر خون دماغ شدن، متوجه کبودی غیر عادی ای در سراسر بدن خود شده اید. این وضعیت ممکن است نشان دهنده ی مشکل جدی تری مانند بیماری لخته شدن خون (هموفیلی یا بیماری فون ویلبراند)، لوسمی یا تومور بینی باشد و باید توسط پزشک شما بررسی شود.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع:

آرش محمدی توفیق فوق تخصص جراحی عروق، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و فلوشیپ تخصصی درمان واریس پا