علل خارپاشنه پا و راههای تشخیص و درمان آن

خار پاشنه پا، از علائم تا درمان

پاها در یک مهندسی دقیق از 7 استخوان اصلی به همراه عضلات و رباط‌ها تشکیل شده‌اند که قادر هستند چند ده کیلو وزن بدن ما را تحمل کنند. از میان این 7 استخوان، پاشنه بزرگ‌ترین آن‌هاست. علاوه بر این اجزای نام‌برده، بافتی لایه‌مانند به‌نام فاشیا که مانند غلاف عضلات کف پا را در بر گرفته است ازجمله اجزای مهم این مهندسی است. در واقع التهاب در لایه فاشیای پلانتار یا کف‌پایی است که علت بروز درد در خار پاشنه پا است. خار پاشنه پا شیوع بالایی در میان جمعیت بزرگسال دارد. در یک برآورد انجام‌شده در آمریکا 11 درصد افراد بالغ در تصویربرداری اتفاقیِ صورت‌گرفته خار پاشنه پا داشتند. در این مطلب از مقالات پزشکی فارسی سایت سیب به بررسی خار پاشنه و درمان رسوب کلسیم در پاشنه پا می‌پردازیم.

علت رسوب کلسیم در پاشنه پا و ایجاد خار پاشنه

علت‌ تشکیل خار پاشنه وابسته به رسوب کلسیم به‌صورت زائده‌ای اضافه در استخوان پاشنه پا است. این زائده استخوانی کوچک را می‌توان به شکل یک خار که از پاشنه بیرون زده است در گرافی‌های استخوان دید.

به‌علاوه التهاب فاشیای کف پا نیز عامل مهمی در تشکیل خار پاشنه و یک علت رسوب کلسیم در پاشنه پا است. فرایند رسوب کلسیم اضافه در پاشنه پا در طی چندین ماه و به‌تدریج به دنبال اعمال فشار طولانی بر روی عضلات و رباط‌های پا، کشش در فاشیای کف پا و پارگی در غشای اطراف استخوان پاشنه پا اتفاق می‌افتد.

از این جهت است که، خار پاشنه شیوع بالایی در میان ورزشکاران رشته‌های دومیدانی و پرش دارد.
عامل دیگر، بد راه رفتن و استفاده نادرست از عضلات و مفاصل است که به‌مرورزمان با تشکیل التهاب موضعی رسوب کلسیم در پاشنه پا و فاشیای کف پا را افزایش می‌دهد. استفاده از کفش نامناسب در هنگام ورزش نیز نقش مهمی در ایجاد خار پاشنه دارد. موارد دیگری که می‌تواند علت رسوب کلسیم و ایجاد خار پاشنه در بیمار باشند شامل موارد زیر هستند:

• دیابت و افزایش سن؛
• چاقی و افزایش وزن به سبب فشار زیادی که بر عضلات و رباط‌های پا وارد می‌کند؛
• دوره‌های کوتاه ولی سنگین فعالیت ورزشی؛
• کف پای صاف یا کف پای قوس‌دار شدید.

علامت خار پاشنه و رسوب کلسیم در پاشنه پا

خار پاشنه شیوع بسیار بالایی در افراد به‌خصوص در سنین بالا دارد؛ ولی، اغلب علامتی ایجاد نمی‌کند. در غیر این صورت خود را با درد مزمن یا متناوبِ پاشنه پا نشان می‌دهد. درد توصیف‌شده تیز و شدید در ناحیه پاشنه پا است که به محض راه‌رفتن بیمار پس از یک دوره استراحت شروع می‌شود. بیشترین درد ناشی از رسوب کلسیم در پاشنه پا در هنگام صبح زمان بیدارشدن از خواب است.

ازکمبود ویتامین در پوسته‌شدن کف پا نیز نباید غافل بود.

درمان خار پاشنه

ازآنجایی‌که شخص برای اینکه درد کمتری را تجربه کند مجبور است از پاشنه پا کمتر استفاده کند؛ بنابراین، لنگ‌لنگان راه می‌رود. این امر به‌تدریج موجب اعمال فشار غیر یکنواخت به عضلات و استخوان‌های پا شده و در واقع علائم التهاب فاشیای کف پا و درد را تشدید می‌کند. بنابراین خار پاشنه پا به‌ظاهر بی‌اهمیت است؛ ولی، باید آن را حتماً درمان کرد. در ادامه به چند راهکار ساده برای درمان رسوب کلسیم در پاشنه پا و کمترکردن علائم می‌پردازیم:

• استراحت: اصلی‌ترین و مهم‌ترین نکته در درمان خار پاشنه استراحت و عدم راه‌رفتن و دویدن برای مدت طولانی است.
• کشش فاشیای کف پا: برای این منظور پیشنهاد می‌شود از یک باند کشی استفاده کنید. باند را بر روی کف پا قرار داده و دو طرف آن را بکشید به‌نحوی‌که انگشتان پا به ساق پا نزدیک شوند و به این وسیله فاشیا کشیده شود.
• تقویت عضلات کف پا: برای این منظور سعی کنید خودکاری را از روی زمین با پا و با کمک‌گرفتن از عضلات کف پا بردارید و برای چند ثانیه نگه‌ دارید این کار به تقویت عضلات کف پا کمک کرده و از راه‌های درمان رسوب کلسیم در پا است.
• کم‌کردن فشار از روی پاشنه پا: پدهای پاشنه پا که در داروخانه‌ها موجود است در داخل کفش قرار گرفته و باعث کمترشدن فشار بر روی استخوان پاشنه می‌شوند.
• کاهش وزن: درمان چاقی با کم‌کردن فشار بر روی پاشنه می‌تواند علائم را بهبود ببخشد.
• ماساژ: یکی از درمان‌های مؤثر ماساژ پا در آب گرم است. برای این منظور هر روز 2 مرتبه پای خود را به‌مدت ده دقیقه در یک تشت آب گرم بگذارید. سپس خشک کرده و با جسمی مثل گوشت‌کوب ضربات آرامی به پاشنه پا بزنید.
• تزریق استروئید: راهکار درمانی دیگری است که درصورت پاسخ‌ندادن به مسکن‌ها و سایر درمان‌ها در نظر گرفته می‌شود.
• جراحی: در موارد شدید و مختل‌کننده فعالیت بیمار یا در مواردی که فرد جوان و فعال باشد جراحی کف پا و بریدن زائده استخوانی برای بیمار انجام می‌شود.

علاوه بر درمان‌های دارویی و جراحی، روش‌های تغذیه‌ای می‌تواند تا حدودی برای بهبود خار پاشنه پا مفید باشند. در واقع تغذیه سالم چه از طریق کاهش وزن و چه از طریق محتویات آنتی‌اکسیدانی می‌تواند به کاهش بروز خار پاشنه و کم‌کردن التهاب اطراف آن کمک کند. در واقع آنتی‌اکسیدان‌ها از طریق کم‌کردن التهاب در فاشیا کف پا به کاهش درد بیمار کمک می‌کنند.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منابع:(اقتباس از سایت مجله فارسی پزشکی سلامتی سیب)

1. WebMD. Heel Spurs and Plantar Fasciitis. [Internet].
   URL: https://webmd.com/pain-management/heel-spurs-pain-causes-symptoms-treatments#1.
   2. Physiopedia. Calcaneal spurs. [Internet].
   URL: https://physio-pedia.com/Calcaneal_Spurs.