علل بی خوابی و کم خوابی و درمان آن

بی خوابی و کم خوابی:علت ها و درمان

بی‌خوابی شایع‌ترین اختلال خواب است. بی‌خوابی زمانی رخ می‌دهد که فرد برای به خواب رفتن مشکل داشته یا، حتی زمانی که برای یک خواب کامل زمان کافی دارد، نتواند خواب خود را ادامه دهد. علل، علائم و شدت بی‌خوابی در افراد مختلف متفاوتند. بی‌خوابی شامل مشکل در به خواب رفتن، در خواب باقی ماندن در تمام طول شب و بیدار شدن صبح خیلی زود است. بی‌خوابی هم باعث آشفتگی خواب و هم باعث بروز برخی علائم در طول روز می‌شود. بی‌خوابی تقریباً می‌تواند بر تمامی جنبه‌های زندگی تأثیر بگذارد. تحقیقات نشان داده‌اند که بی‌خوابی بر عملکرد کاری تأثیر منفی می‌گذارد، قوه تصمیم‌گیری را دچار اخلال می‌کند و می‌تواند به روابط فرد آسیب بزند. در اکثر موارد، مبتلایان به بی‌خوابی کیفیت زندگی‌شان را بدتر از افراد عادی گزارش می‌کنند. اگر دست کم در سه ماهه گذشته دچار بی‌خوابی بوده‌اید (بی خوابی مزمن) باید به یک متخصص خواب مراجعه کنید. اگر هم کمتر از سه ماه بی‌خوابی دارید، دچار بی‌خوابی کوتاه مدت هستید، که در این صورت باید سعی کنید بهداشت خواب را رعایت نمایید، و اگر مشکلتان ظرف سه ماه رفع نشد، به یک متخصص خواب یا متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. بی‌خوابی در میان مبتلایان به اختلالات عصبی و اختلالات تحلیل برنده سیستم عصبی شایع است. ما در زمینه تشخیص و ارائه انواع مختلف درمان‌های اختلالات عصبی خواب از جمله نارکولپسی (حمله خواب)، صرع شبانه، حرکات دوره ای اندام در خواب و همچنین در تشخیص افتراقی حمله‌های تشنجی شبانه مهم می باشد.

1 انواع بی‌خوابی

1.1 بی‌خوابی کوتاه مدت 1.2 بی‌خوابی مزمن 2 علل و علائم 2.1 استرس 2.2 عارضه‌های پزشکی 2.3 اختلالات روانی 2.4 مصرف برخی داروها یا مواد مخدر 2.5 عوامل محیطی 2.6 عادات و سبک زندگی 3 تشخیص 4 درمان 4.1 داروها 4.2 بهداشت خواب 5 رفتار درمانی شناختی برای بی‌خوابی 5.1 ورزش انواع بی‌خوابی بی‌خوابی دارای دو نوع است که از لحاظ ترتیب رخ و طول مدت آشفتگی خواب، و همچنین علائم روزانه با یکدیگر تفاوت دارند.

آن‌ها عبارتند از: بی‌خوابی کوتاه مدت این نوع بی‌خوابی،که نهایتاً تا سه ماه طول می‌کشد، در 15 تا 20 درصد از افراد رخ می‌دهد. بی‌خوابی مزمن این نوع بی‌خوابی دست کم سه بار در هفته رخ داده و حداقل سه ماه طول می‌کشد. حدود 10 درصد از افراد به بی‌خوابی مزمن دچار هستند. علل و علائم 2 علل و علائم بی‌خوابی در افراد مختلف متفاوتند. علائم بی‌خوابی عبارتند از: خستگی مشکلات توجه، تمرکز یا حافظه (اختلال شناختی) داشتن عملکرد ضعیف در مدرسه یا سر کار دمدمی بودن یا زودرنجی خواب‌آلودگی در طول روز تحریک‌پذیری یا پرخاشگری نداشتن انرژی یا انگیزه افزایش خطاها یا حوادث نگرانی در مورد وضعیت خواب یا ناامیدی از بهبود آن بی‌خوابی اغلب با یک مشکل دیگر در ارتباط است. به ندرت پیش می‌آید که بی‌خوابی ناشی از عوامل دیگر نباشد یا عوامل دیگر آن را بدتر نکنند.

این عوامل عبارتند از: استرس این نوع استرس از موارد نسبتاً جزئی مانند استرس‌های کاری یا شخصی تا موارد شدیدتری مانند مرگ، طلاق یا از دست دادن شغل را در برمی‌گیرد. عارضه‌های پزشکی بسیاری از بیماری‌های جسمانی می‌توانند منجر به بی‌خوابی شوند. بی‌خوابی ناشی از عارضه‌های پزشکی بیشتر در میان سالخوردگان دیده می‌شود زیرا معمولاً با بالا رفتن سن مشکلات سلامتی مزمن نیز افزایش می‌یابند. شرایطی مانند بارداری، خصوصاً سه ماه سوم آن، یا یائسگی نیز می‌توانند باعث مشکلات خواب شوند. غالباً شدت و طول مدت بی‌خوابی به نوع عارضه پزشکی مربوطه بستگی دارد. تعداد زیادی از اختلالات یا عوامل دیگر نیز می‌توانند منجر به بی‌خوابی شوند، از جمله: عارضه‌هایی که باعث درد مزمن (مداوم) می‌شوند، مانند آرتروز و اختلالات سردرد عارضه‌هایی که تنفس را دشوار می‌کنند مانند آسم یا نارسایی قلبی پرکاری تیروئید اختلالات معده‌ای، روده‌ای، مانند سوزش سر دل سکته مغزی اختلالات خواب مانند سندرم پای بی‌قرار و مشکلات تنفسی مربوط به خواب یائسگی و گرگرفتگی اختلالات روانی رابطه میان خواب و سلامت روان پیچیده است. گاهی اوقات بی‌خوابی ناشی از یک اختلال سلامت روان است. اغلب، در افراد مبتلا به بی‌خوابی یک اختلال سلامت روان یافت می‌شود. افسردگی یکی از شایع‌ترین بیماری‌های روانی و علت بسیاری از موارد بی‌خوابی است. مبتلایان به افسردگی اغلب برای به خواب رفتن یا باقی مانند در خواب با مشکل مواجهند. مشکل در به خواب رفتن در مبتلایان به اختلالات اضطراب نیز شایع است. سایر اختلالات خلقی مانند اختلال دوقطبی نیز می‌توانند باعث مشکلات خواب شوند. مصرف برخی داروها یا مواد مخدر بی‌خوابی می‌تواند به عنوان یکی از عوارض جانبی بسیاری از داروهای تجویزی یا بدون نسخه رخ دهد. داورهای سرماخوردگی و ضدحساسیت حاوی سودوافدرین بوده می‌توانند به خواب رفتن را دشوار کنند. داروهای ضدافسردگی و داروهای مورد استفاده برای اختلال بیش فعالی کمبود توجه عالی، فشار خون بالا یا پارکینسون نیز می‌توانند باعث بی‌خوابی شوند. مصرف الکل پیش از خواب می‌تواند باعث بیدار شدن مکرر از خواب در طول شب شود. همچنین توقف ناگهانی مصرف یک قرص خواب نیز باعث بی‌خواب می‌شود. داشتن حساسیت و آلرژی نسبت به برخی غذاها می‌تواند منجر به بی‌خوابی و بیدار شدن مکرر از خواب شبانه شود. عوامل محیطی گاهی اوقات محیطی که در آن می‌خوابید عامل بی‌خوابی است. عوامل مزاحمی مانند سرو صدا، نور یا دماهای شدید می‌توانند در خواب اختلال ایجاد کنند. قرارگیری طولانی مدت در معرض سموم و مواد شیمیایی نیز می‌تواند به خواب رفتن یا باقی ماندن در خواب را دشوار کند. عادات و سبک زندگی متغیر بودن برنامه خواب کارکنان شیفتی می‌تواند آن‌ها را دچار بی‌خوابی کند. تشخیص یک پزشک می‌تواند بی‌خوابی را تشخیص داده و با همکاری تیم متخصصین خواب آن را درمان کند. پیش از زمان مراجعه، پزشک از شما خواهد خواست به مدت دو هفته وقایع مربوط به خوابتان را در یک برگه ثبت کنید. برگه ثبت خواب، که زمان به خواب رفتن، زمان بیدار شدن و همچنین طول مدتی که در حین شب بیدار هستید در آن ثبت شده است، به پزشک کمک می‌کند تا از عادتان خوابتان مطلع شود. با توجه به این اطلاعات پزشک می‌تواند علت بی‌خوابی و گزینه درمانی مناسب شما را تعیین کند. پزشک علاوه بر آگاهی از تاریخچه پزشکیتان، باید از هرگونه دارویی که مصرف می‌کنید، از جمله داروهای بدون نسخه، اطلاع داشته باشد. همچنین اگر در زندگی‌تان حادثه‌ای رخ داده که شما را دچار استرس یا آسیب روحی کرده است، باید آن را با پزشک در میان بگذارید. پزشک برای آنالیز وضعیت سلامت روانی و عاطفی‌تان از شما یک آزمون کتبی به عمل می‌آورد. همچنین اگر احتمال دهد که بی‌خوابی ناشی از یک مشکل پزشکی است از شما آزمایش خون می‌گیرد. درمان درمان بی‌خوابی به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. معمولاً، پزشک برای بی‌خوابی مزمن هرگونه ترکیبی از درمان‌های زیر را توصیه می‌کند:

داروها عموماً برای درمان بی‌خوابی دارو تجویز می‌شود. قرص‌های خواب‌آوری که مشخصاً برای درمان بی‌خوابی تأیید شده‌اند داروهای هیپنوتیک نام دارند. البته ممکن است به مرور زمان نسبت به این داروها مقاوم شوید. برخی از داروهای تولید شده برای مشکلات دیگر، برای کمک به خواب نیز استفاده می‌شوند. پزشک می‌تواند تعیین کنند که کدام دارو برای شما بهتر است. داروها تنها باید تحت نظارت پزشک دارو مصرف شوند. اگر بی‌خوابی ناشی از یک عارضه پزشکی باشد، پزشک شما را جهت درمان عارضه پزشکی مذکور به یک متخصص معرفی می‌کند. معمولاً با بهبود عارضه پزشکی، بی‌خوابی نیز بهبود می‌یابد. همچنین اگر متخصص خواب احتمال دهد داروهایی که مصرف می‌کنید با بی‌خوابیتان در ارتباط است، آن‌ها را تغییر می‌دهد. بهداشت خواب در بسیاری از موارد بی‌خوابی مزمن، با رعایت بهداشت خواب و تغییر عادات خواب، بی‌خوابی نیز بهبود می‌یابد. بهداشت خواب به یک سری عادات و آداب هنگام خواب گفته می‌شود که شما می‌توانید هر شب آن‌ها را انجام داده و وضعیت خوابتان را بهبود دهید. رفتار درمانی شناختی برای بی‌خوابی رفتار درمانی شناختی برای بی‌خوابی، به افکار و رفتارهایی می‌پردازد که شما را از داشتن یک خواب خوب محروم می‌کنند. این روش همچنین به شما کمک می‌کند تا با یادگیری یک سری استراتژی‌های جدید وضعیت خوابتان را بهبود دهید. رفتار درمانی شناختی می‌تواند شامل تکنیک‌هایی برای کاهش استرس، ریلکسیشن و مدیریت برنامه زمان‌بندی خواب باشد. ورزش تمامی تحقیقات انجام شده نشان داده‌اند که وضعیت خواب مبتلایان به بی‌خوابی را به طور چشمگیری بهبود می‌دهد. در یکی از تحقیقات مشاهده شد که، مبتلایان به بی‌خوابی مزمن در روزهایی که یک ورزش هوازی با شدت متوسط (مانند راه رفتن) انجام می‌دادند، در مقایسه با روزهایی ورزش نمی‌کردند، زودتر به خواب رفته و مدت طولانی‌تری می‌خوابیدند. البته، ورزش‌های هوازی شدید (مانند دویدن) یا بلند کردن وزنه وضعیت خواب این افراد را بهبود ندادند.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی