سر درد و درمان آن

آنچه در این مطلب می‌خوانیم:

درباره انواع سردرد و روش‌های درمانی آن است

سردرد عارضه بسیار شایعی است که اکثر ما در طول زندگی بارها آن را تجربه می‌کنیم. علامت اصلی سردرد، درد در ناحیه سر یا صورت است که ممکن است ضربان‌دار، مداوم، شدید یا خفیف باشد. بسیاری از سردردها با تغییر و اصلاح سبک زندگی، رفتاردرمانی و استفاده از درمان‌های خانگی قابل کنترل هستند.

سردرد علل گوناگونی دارد. در بیشتر موارد، سردرد علامت یک مشکل جدی نیست و به‌تدریج بهبود می‌یابد. در این موارد، درمان خانگی سردرد، برای رفع این علامت کافی است. اگر سردرد بیش از حد انتظار تکرار شود یا با علائم دیگری مانند استفراغ یا دوبینی همراه باشد، لازم است به پزشک مراجعه کنیم.

پزشک ممکن است برای تشخیص درست، درخواست برخی انواع تصویربرداری پزشکی مانند ام‌آر‌آی بدهد.

انواع سردرد

سردرد را می‌توان بر اساس شاخص‌های گوناگونی طبقه‌بندی کرد، مانند:

• شدت درد
• محل درد
• تناوب درد یا فاصله زمانی تکرار سردرد
• عامل ایجاد درد

سردرد اولیه

وقتی عامل دیگری مانند سینوزیت برای سردرد وجود ندارد و به عبارت دیگر، تنها مشکل موجود سردرد است، به آن سردرد اولیه می‌گوییم. در این حالت، سردرد علامت یک بیماری زمینه‌ای یا مشکل دیگری نیست. سردرد اولیه ممکن است شدید باشد، اما خطرناک به شمار نمی‌رود.

مغز توانایی احساس درد ندارد. التهاب در سایر اجزای حساس به درد در سر و گردن باعث سردرد اولیه می‌شود، مانند:

• عصب‌ها
• رگ‌های خونی
• عضلات

سردرد اولیه را می‌توان به چهار نوع مختلف دسته‌بندی کرد که در ادامه به شرح مختصری از آن‌ها می‌پردازیم:

1. سردرد میگرنی

شاید میگرن یکی از انواع شایع سردرد باشد، اما هر سردردی میگرن نیست. اصطلاح «میگرن» به سردردی اطلاق می‌شود که در بیشتر مواقع (نه همیشه) یک طرف سر را درگیر می‌کند.

درد میگرن یک چالش مزمن است، اما اگر استرس یکی از عوامل آغازگر میگرن باشد، این چالش به یکی از دشوارترین مشکلات سلامتی تبدیل می‌شود. استرس، درد میگرن را آغاز می‌کند و از سوی دیگر، درد میگرن استرس را شدت می‌بخشد و این چرخه باید قطع شود. گاهی استرس و درد همزمان نیست و در آخرهفته وقتی می‌خواهیم استرس کار را فراموش کنیم، قطع استرس کار موجب بروز سردرد میگرنی می‌شود.

به عبارت دیگر مغز فرد مبتلا به میگرن به یکنواختی عادت کرده مانند خواب بجا و حتی استرس مداوم و با هر تغییری از جمله کاهش استرس ممکن است حساسیت نشان دهد.

سردرد میگرنی ممکن است از دو ساعت تا 72 ساعت ادامه یابد. میگرن در بیشتر اوقات با تهوع، استفراغ، حساسیت به نور یا صدا همراه است.

تومور مغزی

چند تغییر ساده در سبک زندگی می‌تواند به کاهش شدت و دفعات سردرد ما کمک کند. این راهکارها شامل موارد زیر است:

• ترک سیگار
• ترک الکل
• کاهش یا قطع مصرف کافئین
• داشتن برنامه غذایی و خواب منظم
• چند جلسه ورزش طی هفته

بسیاری از متخصصان استفاده از این روش‌ها را برای کنترل سردرد مفید می‌دانند.

رفتار درمانی جهت رفع سردردهای مکرر یا مزمن

سردرد ممکن است در اثر استرس، اضطراب، افسردگی و سایر عوامل روانی ایجاد یا تشدید شود. علاوه بر این، سردرد می‌تواند باعث ایجاد مشکل در روابط، کار یا تحصیل و زندگی روزمره شود.
رفتاردرمانی به ما کمک می‌کند تا استرس، عصبانیت یا سرخوردگی ناشی از سردردهای مکرر یا مزمن را برطرف کنیم. انواع مختلف رفتاردرمانی عبارتند از:

• روش‌های تمدد اعصاب (Relaxation) که تنش عضلانی را از بین می‌برد. این روش‌ها شامل مدیتیشن، رفع تدریجی انقباض عضلات و خودهیپنوتیزمی (به عنوان یکی از تکنیک‌های مدیریت ذهن) است.
• تمرین‌های مهارت‌افزایی گروهی که به ما کمک می‌کند تا با درد مدارا کنیم. این تمرین‌ها شامل روش‌های بهبود و تقویت روابط، راه‌های پرهیز از افکار منفی و مقابله با شعله‌ور شدن درد است. کتاب‌های موجود در ارتباط با این موضوعات می‌توانند به ما کمک کنند.

درمان‌های خانگی برای از بین بردن سردرد

گاهی اوقات برای از بین بردن سردرد، یک درمان خانگی ساده کافی است. در اینجا با چند روش تسکین سردرد بدون نیاز به دارو آشنا می‌شویم.

کمپرس سرد

قراردادن تکه‌های یخ پیچیده شده درحوله یا یک کیسه سبزیجات یخ زده بر روی پیشانی یا حتی دوش آب سرد، ممکن است درد ناشی از سردرد میگرنی را کاهش دهد. باید کمپرس را به مدت 15 دقیقه روی سر خود نگه داشته و سپس به مدت 15 دقیقه استراحت کنیم.

کمپرس گرم

قراردادن پارچه یا حوله گرم بر روی گردن یا پشت سر به کاهش درد ناشی از سردرد تنشی کمک می‌کند. در صورتی که سردرد ما سینوسی باشد، باید پارچه یا حوله گرم را در ناحیه‌ای که درد دارد، قرار دهیم. دوش آب گرم نیز ممکن است در این زمینه کمک‌کننده باشد.

کاهش فشار روی پوست سر یا سر

«سردردهای فشاری خارجی» می‌تواند ناشی از پوشیدن کلاه، سربند یا حتی عینک شنای بیش از حد تنگ باشد. کشیدن و سفت بستن موها نیز حتی می‌تواند باعث سردرد شود.

کم کردن نور محیط

نور زیاد یا چشمک‌زن می‌تواند باعث بروز سردردهای میگرنی شود. اگر مستعد چنین سردردهایی باشیم، باید پنجره‌ها را با پرده‌های تیره و ضخیم در طول روز بپوشانیم و در فضای باز از عینک آفتابی استفاده کنیم. همچنین، استفاده از صفحه‌های ضد نور بر روی صفحه مانیتور و لامپ‌های فلورسنت با طیف نور روز در وسایل روشنایی کمک‌کننده خواهد بود.

پرهیز از جویدن

جویدن آدامس ممکن است باعث درد در ناحیه فک و سر شود. همین امر در مورد جویدن ناخن‌ها، لب‌ها، قسمت داخلی گونه‌ها یا وسایلی مانند مداد نیز صادق است. اجتناب از مصرف غذاهای ترد (مثل پفک یا پاپ‌کورن) و چسبناک (مثل آب نبات و شکلات) و نیز کوچک‌کردن لقمه‌ها کمک کننده است. در صورت دندان‌قروچه، استفاده از محافظ دهان با مشورت دندانپزشک ممکن است سردردهای صبحگاهی را کنترل کند.

روغن نعناع

روغن نعناع دارای خاصیت آرامش‌بخشی است که به تسکین درد نیز کمک می‌کند. استفاده از مقدار کمی روغن نعناع بر روی شقیقه باعث تسکین سردرد می‌شود. توجه داشته باشیم که از تماس این روغن با چشم‌ها خودداری کنیم.

روغن اسطوخودوس

رایحه‌درمانی با استفاده از روغن اسطوخودوس می‌تواند یک راه موثر و ایمن برای تسکین سردرد باشد. این کار با استفاده از پخش‌کننده اسانس در هوا یا مالیدن مقدار کمی روغن در کف دست و استنشاق رایحه امکان‌پذیر است.

آب

کم‌آبی بدن می‌تواند باعث ایجاد یا تشدید سردرد شود.
مطالعات نشان داده است که یکی از علت‌های شایع سردردهای تنشی و میگرن، کم‌آبی مزمن بدن است. علاوه بر این، کم‌آبی بدن می‌تواند با ایجاد اختلال تمرکز و تحریک‌پذیری، علائم سردردهای ما را بدتر نشان دهد. نوشیدن آب، علائم سردرد را در اکثر افراد دچار کم‌آبی، طی 30 دقیقه تا سه ساعت تسکین می‌دهد.
برای جلوگیری از سردردهای ناشی از کم‌آبی، نوشیدن آب کافی در طول روز و خوردن غذاهای آبدار کمک کننده است.

کافئین

نوشیدن کمی چای یا قهوه یا مصرف خوراکی‌های حاوی کمی کافئین در فاصله زمانی مناسب بعد از شروع درد، می‌تواند سردرد را کاهش دهد. باید به یاد داشته باشیم که مصرف بیش از اندازه کافئین هم می‌تواند منجر به سردرد شود.

زنجبیل

مطالعات نشان داده است که مصرف زنجبیل، به تنهایی یا همراه با داروهای مسکن معمولی که بدون نسخه قابل تهیه‌اند، باعث کاهش سردرد در مبتلایان به میگرن می‌شود. زنجبیل را می‌توانیم همراه با چای دم کرده یا به صورت مکمل از داروخانه تهیه کنیم.

منیزیم

منیزیم یک ماده معدنی مهم و ضروری برای عملکردهای بی‌شماری در بدن، از جمله کنترل قند خون و انتقال پیام‌های عصبی است.

شواهد نشان می‌دهد که کمبود منیزیم در افرادی که سردردهای میگرنی مکرر دارند، بیشتر از دیگران است. استفاده از منیزیم یک روش موثر برای کنترل سردرد است.

سبزیجات با برگ تیره مانند اسفناج، جزو بهترین منابع غذایی منیزیم هستند. یک فنجان اسفناج بین 38 تا 40 درصد میزان توصیه‌شده روزانه منیزیم مورد نیاز بدن ما را تامین می‌کند.

سایر مواد غذایی حاوی منیزیم عبارتند از:

• دانه‌ها، مانند تخمه کدو یا کدو
• بادام‌ها
• ماهی خال مخالی، ماهی تن و ماهی پولک
• ماست یا کفیر کم‌چرب
• لوبیا سیاه و عدس
• آووکادو
• انجیر
• شکلات تلخ

ویتامین ب کمپلکس

ویتامین‌های گروه ب، گروهی از ریز مغذی‌های محلول در آب هستند که نقش‌های مهم زیادی، از جمله ساخت انتقال دهنده‌های عصبی و تبدیل غذا به انرژی را در بدن ایفا می‌کنند./p>

برخی از ویتامین‌های گروه ب ممکن است در برابر سردرد اثری محافظتی داشته باشند. چندین مطالعه نشان داده است که مصرف مکمل‌های ویتامین ب، شامل ریبوفلاوین (B2)، فولات، ب 12 و پیریدوکسین (B6) ممکن است علائم سردرد را کاهش دهد.

تخم مرغ، گوشت بدون چربی، شیر، کلم بروکلی، نان و غلات غنی شده منابع خوبی برای ریبوفلاوین (B2) هستند.

عدس، سبزیجات با برگ سبز، تخم مرغ، کلم بروکلی، مارچوبه، طالبی و غلات غنی شده منابع خوبی برای فولات به حساب می‌آیند.

گوشت قرمز، ماهی و پرندگان، تخم مرغ، شیر و سایر محصولات لبنی حاوی ویتامین ب 12 هستند.

گوشت مرغ، ماهی، سیب زمینی و سایر سبزیجات نشاسته‌ای و میوه‌ها (به غیر از مرکبات) سرشار از ویتامین B6 هستند.

استفاده از مکمل ب کمپلکس (حاوی هر هشت ویتامین گروه ب) روشی مطمئن و مقرون به صرفه برای درمان طبیعی علائم سردرد است.

نگارش و گردآونده:رضا رحیمی

منابع:

اقتباس گردآوری از وب سایت دارو سازی دکتر عبیدی

Up to Date, Cleverland Clinic, Web MD, Select Health, Healthline, Headache.org/Vitamin B2, Headache.org/More Folate May Reduce Migraine, National Institute of Health/ Vitamin B12 Consumer and National Institute of Health/ Vitamin B6 Consumer

IR-1122-ABD-7219-WE