بیماری های روده علل، تشخیص و درمان آن

بیماری التهابی روده، درمان، علائم، عوامل، پیشگیری و عوارض

دستگاه گوارش شامل دهان، مری، معده، روده ی بزرگ و روده ی کوچک است و مسئول شکستن پیوندهای مواد غذایی و استخراج مواد مغذی و از بین بردن مواد زائد را دارد. بیماری التهابی روده نشان دهنده ی اختلال در روده است که موجب التهاب طولانی مدت در دستگاه گوارش می شود.

التهاب در هر جای دستگاه گوارش مسئولیت دستگاه گوارش را مختل می کند. این بیماری بسیار دردناک و مخرب است و در برخی موارد تهدید کننده ی زندگی است.

انواع اصلی بیماری التهابی روده

بیماری التهابی سرشاخه ی دو بیماری زیر است:

• کولیت اولسراتیو (کولیت روده)، منجر به التهاب در روده ی بزرگ می شود.
• بیماری کرون که منجر به التهاب در قسمت های مختلف دستگاه گوارش می شود اما بیشتر قسمت انتهایی روده ی کوچک را تحت تاثیر قرار می دهد.

عوامل

علت اصلی آن نامشخص است اما بیشتر ژنتیک و مشکلات سیستم ایمنی در این بیماری نقش دارند.

ژنتیک

اگر پدر، مادر، خواهر و برادر به این بیماری مبتلا باشند، احتمال ابتلای سایر افراد خانواده به این بیماری افزایش می یابد. به همین دلیل پزشکان معتقدند که این بیماری ارثی است.

سیستم ایمنی

معمولا سیستم ایمنی از بدن در برابر پاتوژن ها مقاومت می کند.(ارگانی که منجر به بیماری و عفونت می شود). این بیماری پاسخ ایمنی دستگاه گوارش را تحریک می کند و سیستم ایمنی شروع به اسیب رساندن به ارگان های بدن می کند.

در بیماری التهابی روده، التهاب دستگاه گوارش می تواند بدون عفونت رخ دهد و سیستم ایمنی بدن به سلول های خودی حمله می کند که خود ایمنی نامیده می شود. حتی این بیماری با درمان شدن عفونت نیز آشکار می شود و التهاب تا ماه ها و حتی سالها ادامه دارد.

سیگار کشیدن

سیگار کشیدن یکی از عوامل اصلی بیماری کرون است. سیگار کشیدن درد و سایر علائم بیماری کرون و عوارض آن را تشدید می کند. کولیت اولسراتیو در درجه ی اول افراد غیر سیگاری و افرادی که سیگار را ترک کرده اند تحت تأثیر قرار می دهد.

قومیت

این بیماری همه ی قومیت ها را تحت تاثیر قرار می دهد. به طور کلی قفقاز و یهودیان اشکنازی بیشتر در معرض ابتلا هستند.

سن

در همه ی سنین اتفاق می افتد اما در بیشتر قبل از سن 35 سالگی آغاز می شود.

سابقه ی خانوادگی

افرادی که پدر، مادر، خواهر، برادر و فرزند آنها به این بیماری مبتلا بوده اند بیشتر در معرض ابتلا هستند.

منطقه جغرافیایی

افرادی که در مناطق شهری و کشورهای صنعتی زندگی می کنند و افراد با شغل های رسمی بیشتر در معرض ابتلا هستند، این عوامل را می توان به سبک زندگی و رژیم غذایی نسبت داد. مردمی که در کشورهای صنعتی زندگی می کنند بیشتر غذاهای چرب و فرآوری شده مصرف می کنند و این بیماری در میان مردمی که در مناطق شمالی و سردسیری زندگی می کنند نیز بیشتر رایج است.

جنسیت

هر دو جنسیت را تحت تاثیر قرار می دهد اما کولیت روده بیشتر میان آقایان رواج دارد و بیماری کرون بیشتر در میان خانم ها رایج است.

علائم

علائم آن بسته به محل و شدت عفونت بستگی دارد که شامل:

• اسهال، محل آسیب دیده، آب را به خوبی جذب نمی کند.
• زخم و خونریزی، باعث خون در مدفوع یا همان هماتوشزی می شود.
• درد شکم، گرفتگی و نفخ که به دلیل انسداد روده است.
• کاهش وزن و کم خونی که از رشد کودکان جلوگیری می کند.

افرادی که به بیماری کرون مبتلا هستند، زخمهایی در دهانشان ایجاد می شود. گاهی اوقات زخم و شقاق در اطراف مقعدپدیدار می شود. بیماری التهابی روده می تواند مشکلاتی خارج از دستگاه گوارشی ایجاد کند که شامل:

• التهاب چشم
• اختلالات پوستی
• آرتروز

عوارض

• سوء تغذیه که نتیجه ی آن کاهش وزن است.
• سرطان روده
• فیستول یا زخم که امکان ایجاد سوراخ در هرجای دستگاه گوارش را دارد.
• پارگی روده یا سوراخ شدن
• انسداد روده

در موارد نادر، بیماری التهابی روده منجر به ایجاد شوک در فرد می شود که تهدید کننده ی زندگی است. شوک معمولا به دلیل از دست دادن خون زیاد در طولانی مدت یا به دلیل اسهال بوجود می آید.

تشخیص

در مرحله ی اول تشخیص، پزشک سوالاتی درباره ی بیماری های ارثی و حرکات روده سوال می کند و سپس آزمایش های زیر انجام می شود.

نمونه برداری از مدفوع و آزمایش خون

آزمایش مدفوع، عفونت و سایر بیماری ها را مشخص می کند و برای تشخیص بیماری کرون و کولیت روده است. در هر صورت آزمایش خون به تنهایی نمی تواند بیماری التهابی روده را مشخص کند.

آنیم باریم

نوعی اشعه ی ایکس است که برای معاینه ی روده ی کوچک استفاده می شود.

سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی

در این روش از یک لوله ی نرم دوربین دار برای بررسی روده استفاده می شود. لوله از طریق مقعد وارد می شود و به پزشک این امکان را می دهد که زخم، فیستول و سایر آسیب های روده و مقعد را بررسی کند.

کولونوسکوپی می تواند تمام طول روده ی بزرگ را بررسی کند اما سیگموئیدوسکوپی فقط تا طول 20 اینچ روده ی بزرگ(کولون سیگموئید) را نشان می دهد. در زمان انجام این کار، قسمتی از دیوار روده ی بزرگ برداشته می شود تا در زیر میکروسکوپ بررسی شود، این روش بیوپسی نامیده می شود.

آندوسکوپی با کپسول

برای معاینه ی روده ی کوچک است. بیمار یک کپسول دوربین دار را قورت می دهد و زمانی که کپسول درون روده ی کوچک حرکت می کند شروع به عکس برداری می کند و کپسول از طریق مدفوع دفع می شود، عکسها درون کامپیوتر نمایش داده می شود. این آزمایش زمانی انجام می گیرد که سایر روش ها برای پیدا کردن علائم بیماری کرون با شکست مواجه می شود.

فیلم یا اشعه ایکس

روش فیلم یا اشعه ایکس برای شرایط اورژانسی که مشکوک به پارگی روده است استفاده می شود.

سی تی اسکن

نسبت به اشعه ی ایکس، جزئیات بیشتری را نمایش می دهد. بیشتر برای روده ی کوچک مورد استفاده قرار می گیرد. سی تی اسکن تصاویر واضح تری از روده را در اختیار پزشک قرار می دهد.

درمان

تعداد زیادی درمان برای این بیماری وجود دارد.

داروها

• داروی ضد التهاب، اولین قدم برای درمان بوده و التهاب دستگاه گوارش را کاهش می دهد ولی عوارض جانبی زیادی دارند. داروها شامل مزالازین، سولفاسالازین و کورتیکواستروئیدها است.
• سرکوب کننده های سیستم ایمنی، در بدن ماده ای به نام تی ان اف وجود دارد و زمانی که بیماری التهابی روده تشخیص داده می شود؛ این تی ان اف ها به سیستم ایمنی بدن حمله می کنند و برای سرکوب آن ها از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی استفاده می شود.
• توفاسیتینیب، داروی ضد اسهال و ملین ها علائم را تا حدودی در برخی افراد کاهش می دهند.

سبک زندگی

انتخاب سبک زندگی در درمان بیماری التهابی روده بسیار مهم است.

• نوشیدن آب
• جلوگیری از مصرف لبنیات
• کاهش استرس به تقویت سیستم ایمنی کمک می کند
• ورزش کردن
• ترک سیگار، میزان سلامتی را افزایش می دهد

مکمل

ویتامین و مکمل های مدنی بسایر کمک کننده است. به عنوان مثال مکمل های آهن در درمان کم خونی موثر است اما درباره ی مصرف آنها با پزشک مشورت کنید.

جراحی

بعضی اوقات جراحی برای بیمارانی که به بیماری التهابی روده دچار هستند، لازم و ضروری است. جراحی ها شامل:

• قرار دادن پلاستیک برای گشاد کردن روده
• بسته شدن یا جدا کردن فیستول ها
• از بین بردن قسمتی از روده که با بیماری کرون آسیب دیده است
• برداشتن همه ی روده و رکتوم برای نوع شدید کولیت روده

کولونوسکوپی عادی برای بررسی سرطان روده استفاده می شود، زیرا افرادی که التهاب روده دارند خطر ابتلا به سرطان را افزایش می دهند.

پیشگیری

کاملا نمی توان از آن پیشگیری کرد اما می توان نکات زیر را رعایت کرد:

• خوردن غذاهای سالم
• به طور مرتب ورزش کردن
• ترک سیگار

منبع و نگارش: رضا رحیمی، پرتو کلینیک